مقاله ای در باب چالش‌های بازیابی اطلاعات و چگونگی حل آن
How can a search for the comic book hero Batman also yield articles about the coding language Python?
سلام به دوستان و همراهان کتابدارانه
یکی از مهمترین راه‌های بهبود و توسعه خدمات در هر سازمان، شرکت و...ارزیابی و سنجش خدمات ارائه شده مبتنی بر استانداردها، اهداف و معیارهای مرتبط به ماهیت آن سازمان است. این امر نه تنها در مورد کتابخانه‌ها نیز صدق می کند بلکه بدلیل تعامل آنها با اقشار مختلف جامعه بسیار دارای اهمیت است. در ادامه به برخی از معیارهای سنجش موفقیت و تاثیرگذاری خدمات کتابخانه‌های عمومی در نوشتاری تحت عنوان "کیفیت کتابخانه= کیفیت زندگی!" به نقل از (Maureen DeLong) اشاره می کنیم:
1- مشارکت در برنامه‌های سواد آموزی
2- افزایش دسترس‌پذیری منابع
3- برنامه‌های آموزشی مربوط به فناوری و سواد دیجیتال
4- ارائه خدمات و ارتباط با بخش‌های کمتر برخوردار جامعه
5- ارائه برنامه‌ها به منظور مشارکت خانواده‌ها و والدین
6- خدمات چندفرهنگه و چندزبانه
7- همکاری با نهادهای آموزشی، مدارس و مدرسان
متن کامل در لینک زیر در دسترس است:
https://communityplaymaker.com/listicle/quality-of-library-quality-of-life/
به نظر می‌رسد اگر حتی چند مورد از موارد بالا با توجه به بضاعت و امکانات هر کتابخانه مورد توجه قرار گرفته و به انجام برسد، تاثیر قابل توجهی نه تنها در بهبود خدمات کتابخانه بلکه در توسعه روابط اقشار مختلف مردم با کتابخانه های عمومی (من اسم آنرا می گذارم آشتی!) خواهد داشت.
با سلام و احترام
یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های همیشگی حرفه‌مندان و متخصصان کتابداری برقراری تعامل مناسب بین جامعه و کتابخانه‌ها است. به نظر می‌رسد برای پرداختن به این مبحث یکی از مهمترین مقدمات، تأمل و درنگ در نقش و کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌ها و خصوصا کتابخانه‌های عمومی است. چرا که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کتابخانه‌های عمومی از طرف جامعه بعنوان مکان‌هایی نه فقط جهت مطالعه بلکه برای حل چالش‌ها و پاسخگویی به پرسش‌ها پذیرفته شده‌اند. افراد از گروه‌های مختلف اجتماعی و همچنین سطح تحصیلات و سنین متفاوت با اشتیاق برای تامین نیازهای گوناگون از ساده‌ترین و ابتدایی ترین نوع مانند تهیه پرینت، دسترسی به اینترنت رایگان گرفته تا نیازهایی مانند دسترسی و ثبت نام در وبسایت‌های دولتی و انجام امور اداری بصورت آنلاین (خصوصا برای افراد سالمند و کسانی که به هر دلیلی به رایانه دسترسی ندارند)، جستجوی منابع در ارتباط با یک پرسش خاص، ارائه و به اشتراک گذاری یک مهارت هنری و یا یک تخصص بصورت داوطلبانه و... به کتابخانه مراجعه می‌کنند. این مراجعات معمولا بصورت یک برنامه روتین (مثل رفتن به خرید) در زندگی روزانه بسیاری از خانواده‌ها و افراد جای خود را بخوبی باز کرده است. مورد اخیر هم به دلیل ایجاد احساس نیاز به کتابخانه از سنین پایین، بصورت کاملا برنامه‌ریزی شده و هدفمند و اغلب در سیستم آموزشی است. بنابراین نمی‌توان بدون برخی پیش‌نیازها توقع پویایی ایده‌آل، بهره‌مندی از ظرفیت‌های پرشمار و مقبولیت کتابخانه‌ها را در جامعه داشت. بسیاری افراد از سنین کودکی برای تامین نیازهای مختلف و به بهانه‌های گوناگون به کتابخانه رفت و آمد دارند و علاوه براین شاهد هستند که اعضای مختلف خانواده از جمله والدین، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ از امکانات مختلف کتابخانه استفاده می‌کنند. البته عناصر متعدد دیگر از جمله مبلمان و طراحی فضای کتابخانه نیز در این مورد بسیار کمک کننده است. در یک تجریه عینی شاهد بودم که چطور حتی مهاجران برای بحث فراگیری زبان و تعامل با یکدیگر به کتابخانه مراجعه می‌کنند و در امتداد این زنجیره تعامل اجتماع و کتابخانه، خدمات گیرندگان گذشته بصورت داوطلبانه و اغلب رایگان به کمک کارکنان کتابخانه در بحث آموزش زبان و....آمده و باعث رونق گرفتن بیشتر این فضا می‌شوند. نتیجه این خدمات متقابل، پویایی کتابخانه در اجتماع در عین دور نشدن از اهداف اصیل خود (و یا به آب و آتش زدن برای جذب مخاطب) است.
با سلام و احترام خدمت همراهان کتابدارانه،
توسعه و پیشرفت فناوری های مبتنی بر رایانه و شبکه جهانی وب با سرعت خیره کننده محیط زندگی، کار و اجتماع و حتی مناسبات شخصی ما را متاثر می‌کند. هر یک از ما حتی اگر پا به میانسالی هم نگذاشته باشیم می‌توانیم از فناوری هایی یاد کنیم که در زمانی نه چندان دور رایج بوده و اینک منسوخ شده اند. شاید استفاده از فلاپی‌ها و سی دی‌ها و در مقابل بهره‌گیری از محیط های رایانش ابری مانندگوگل درایو نمونه های ملموسی باشند. در این میان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی هم از این سیر تغییر و تحول در فناوری به منظور ارائه خدمات و جلب رضایت کاربران بهره مند شده اند. هرچند که این موضوع چالش هایی را خصوصا در بحث زیرساخت‌ها، تجهیزات، قوانین، نیروی انسانی و...به همراه داشته است.
یکی از فناوری هایی که در سال های اخیر بسیاری مشاغل را دستخوش تغییرات و چالش‌های زیادی کرده، هوش مصنوعی است. به تازگی فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی با عنوان ChatGPT با هدف درک بهتر زبان طبیعی انسان و به منظور ارائه پاسخ های دقیق‌تر به کاربران در حال گسترش است. هرچند اینگونه فناوری ها مراحل آغازین خود را سپری می‌کنند اما تجربه (خصوصا در کشورهای توسعه یافته) نشان داده شناخت، مطالعه و حتی ایجاد آمادگی برای کاربرد، پذیرش و توسعه این ابزارها از اساسی ترین ملزومات حرفه ها و محیط های کاری مختلف به ویژه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است.
در شرایطی که ما هنوز در بحث موتورهای کاوش معنایی و پوشش کامل زبان فارسی توسط جستجوگرها و سامانه‌های بازیابی اطلاعات چالش های متعدد داریم، لازم است در بخش آموزش (برنامه‌های درسی، منابع و کتب) و پژوهش (پایان‌نامه‌ها و تحقیقات) کتابداری بیشتر، عمیق تر و عمل گرایانه تر به این فناوری ها پرداخته شود. علاوه بر این، تاثیرات این فناوری ها بر آینده حرفه از جمله حذف شدن احتمالی برخی مشاغل تعریف شده سنتی نیز در خور توجه است.
در ادامه عنوان و پیوند مربوط به مقاله ای در مورد تاثیرات فناوری ChatGPT جهت مطالعه بیشتر آمده است:
Chatting about ChatGPT: How may AI and GPT impact academia and libraries?
سلام به همراهان وبلاگ کتابدارانه،
در این مطلب به معرفی اثری نظری در مورد مبانی علمی و حرفه ای رشته کتابداری می پردازم که امیدوارم برای دانشجویان و علاقمندان این حوزه مفید باشه.
کتاب "مطالعه تحلیلی- تاریخی رویکردهای علمی و حرفه ای کتابداری" به قلم خانم دکتر فاطمه معتمدی از اساتید گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1399 توسط چاپ و نشر ایران درچهار فصل منتشر شده که با رویکردی شناختی به تشریح و تبیین ابعاد وجودی رشته کتابداری در بستر تاریخ نظریات می پردازد. در ادامه بخشی از مقدمه این اثر را می‌خوانیم:
"یکی از مهمترین موضوعات در ایجاد ساختار نظری کتابداری و اطلاع رسانی، تعیین تعلق این رشته به حوزه علوم و دانش‌های بشری یا حوزه حرفه‌ها و فنون و یا تبیین ساختی ترکیبی مرکب از حرفه و علم برای آن است... برای این منظور ساختار کتاب به شکلی است که نویسنده برای ورود به بحث، بعد از پرداختن به بررسی های تاریخی موضوع در سه مقطع زمانی پیش از دهه 70 میلادی، از دهه 70 تا 90 میلادی و پس از دهه 90، مبتنی بر دو رویکرد علمی و نظری، دیدگاه خود را در خصوص حرفه و علم و نسبت این مفاهیم با کتابداری با استفاده از تعاریف متعارف بیان کرده تا خواننده متکی بر پایه‌های استدلال مشخص به تحلیل خود از ساختار نظری کتاب برسد"
عناوین فصل‌های این کتاب به این شرح است:
- بررسی رویکردهای نظری و علمی کتابداری در فرآیند تحول علمی و حرفه‌ای
- زمینه‌ها و ابعاد علمی کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته
- زمینه‌ها و ابعاد حرفه‌ای کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته
- مناسبات کتابداری با علم و حرفه
برای تهیه کتاب بصورت آنلاین می توانید از لینک زیر استفاده کنید:
شرکت گوگل که چند سالی است با شتاب رقبای خود را حداقل در حوزه موتورهای کاوش پشت سر می گذارد، چندی پیش فناوری FLoC را معرفی کرد. این فناوری که بر روی انواع مرورگرها قابل اجراست و اطلاعات مربوط به جستجوی کاربران و مراجعات آنها وبسایت ها و...را در سطح پیشرفته و البته چالش برانگیزی تحلیل می کند؛ بسیار پیچیده تر از آنچه بعنوان «کوکی» می‌شناسیم با هدف استفاده از اطلاعات کاربران برای تبلیغات، عمل می کند.
در مورد پذیرش این فناوری در مرورگرهای مختلف غیر از کروم، اختلافاتی وجود دارد، خصوصا بدلیل لزوم حفظ امنیت اطلاعات کاربران.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد لینک زیر را دنبال کنید:
چند روزی از آغاز بهار نگذشته بود که خبر درگذشت ناگهانی استاد فرهیخته زنده‌یاد مهدی شفیعی، جامعه کتابداری کرمان و سایر همکاران و دوستداران ایشان را بهت زده کرد. غم فقدان این استاد پیشکسوت و با اخلاق را گرامیداشت و نکوداشت یاد و منش ایشان اندکی تسکین می‌دهد چرا که نام و کردار نیکو جاودان است و بی زوال.
به همین مناسبت، آیین بزرگداشت استاد پیشکسوت گروه کتابداری دانشگاه شهید باهنر کرمان زنده‌یاد مهدی شفیعی با حضور جمع زیادی از دوستداران ایشان بصورت مجازی برگزار شد. در این آیین که به همت گروه علم اطلاعات و مرکز انفورماتیک دانشگاه باهنر و همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کرمان و با حضور و همکاری خانواده محترم ایشان و اساتید دانشکده ادبیات و علوم انسانی، همکاران، کتابداران، دانشجویان و دوستان این استاد فقید برگزار گردید، به ذکر ابعاد شخصیتی، فضائل علمی و اخلاقی و خاطراتی از ایشان پرداخته شد.
امید که قدردان پیشکسوتانی که بهره‌مند حضورشان هستیم باشیم و حافظ و وارث راستین دستاوردهای ایشان
سلام به همراهان کتابدارانه
خیلی وقتها می دانیم که مثلا گوگل بسیار پراستفاده تر از موتورهای جستجوی دیگر است اما آیا می توانیم بدون آمار و منابع مستند این واقعیت را در متن پایان نامه یا مقاله یا ارائه خودمان بیاوریم؟!! بنابراین نیاز است که از منابع معتبر استفاده کنیم.
مطلبی که در ادامه می آید می تواند برای دانشجویان علاقمند به موضوعات مربوط به موتورهای کاوش و رفتار اطلاعاتی کاربران کاربردی باشد چرا که در بسیاری موارد لازم است از منبع یا منابعی آمارهای مستند این حوزه را استخراج کنند.
Statista نام یک استارت آپ در کشور آلمان است که به واسطه فعالیت هایش از سال 2008 تا کنون برنده جوایز متعددی در این حوزه شده است.
پلتفرم Statista حاوی اطلاعات، آمار، اینفوگرافیک، نمودارها و گراف های متنوع در مورد استفاده از موتورهای جستجو، رفتارهای کاربران، کلیدواژه های جستجو شده و موراد متعدد دیگر در کشورهای مختلف است. نحوه تحلیل و تنوع و روزآمدی آمارها و اطلاعات ارائه شده در این پلتفرم برای صاحبان کسب و کارهای آنلاین و همچنین محققان خصوصا در حوزه رفتار اطلاعاتی کاربران و موتورها و ابزارهای کاوش در اینترنت ارزشمند است.
بجز از این پایگاه وبسایت های دیگری هم از جمله Alexa و Searchenginewatch در این حوزه فعالیت می کنند.
لینک مربوط به صفحه اصلی این پایگاه :
https://www.statista.com/
تقریبا همه ما حداقل یکبار در جریان انجام پژوهش (پایان نامه و...) برای گردآوری داده‌ها با اساتید، دانشجویان یا کارمندان مکاتبه یا تماس داشته‌ایم. شاید بتوان این نوع از ارتباط را یک تعامل علمی- پژوهشی دانست. اما اینکه در جریان این ارتباطات افراد با چه کیفیتی پاسخ پژوهشگر را می‌دهند یا اینکه پژوهشگر با چه کیفیتی درخواست خود را طرح می‌کند، نکته‌ای است که خصوصا بعد از انجام رساله دکتری و فراز و نشیب های گرد آوری‌داده‌ها، بیشتر در ذهنم پر رنگ شد. به نظر می‌رسد که شیوه برقراری این تعامل تاثیر قابل ملاحظه ای نه تنها در روند گردآوری داده‌ها بلکه حتی در نتایج نهایی یک پژوهش داشته باشد. تعداد پرسشنامه‌های تکمیل شده و مصاحبه‌هایی که انجام می شود و دقت پاسخگویی، گاهی اوقات سمت و سوی نتایج یک پژوهش را تغییر می‌دهد و به همین دلیل است که این مساله خود جای بررسی، تعمق و پژوهش دارد.
براساس تجربیاتی که داشتم و همچنین آنچه از سایر پژوهشگران و دوستان شنیدم می‌توان گفت که نقطه آغاز این تعامل نحوه ارائه درخواست از سوی پژوهشگر است:
- لازم است افراد و گزینه‌های مناسب برای پژوهش انتخاب شوند، چراکه نمی‌توان توقع داشت اساتید و حرفه‌مندان پر مشغله بتوانند به پرسشنامه‌های طولانی پاسخ دهند یا در مصاحبه های وقت‌گیر شرکت کنند.
- شیوه ارائه درخواست، جملات بکار رفته در ایمیل یا پرسشنامه یا حتی تعامل از طریق تلفن و...و طرز مخاطب قرار دادن افراد برای جلب همکاری آنها بسیار مهم است. گاهی اوقات یک ایمیل تنظیم و به اساتید، دانشجویان، کارمندان و...ارسال می شود بدون در نظر گرفتن جایگاه هریک از این افراد و تنظیم لحن متناسب با آن. بطور خلاصه آنچه در این قسمت متجلی می شود، چیزی است که من عنوان "آداب معاشرت علمی" را روی آن می‌گذارم. در بسیاری موارد افراد از نظر علمی بسیار قوی هستند اما متاسفانه با عدم رعایت این نکته نمی توانند بهره کافی را از تعاملات علمی ببرند.
- لازم است پژوهشگر با دقت و شفافیت در مورد پژوهش خود و هدف از گردآوری داده‌ها توضیح دهد، به نحوی که افراد کاملا در مورد مساله توجیه شوند و با درک کامل بتوانند به پاسخگویی اقدام کنند. ذکر نکردن جزئیات (ارائه توضیحات صریح و روشن در مورد پژوهش) با این امید که پرسشنامه یا مصاحبه قرار است در اختیار فردی قرار بگیرد که خود به حوزه پژوهش واقف است، اشتباه دیگری است که دامنگیر بسیاری از پژوهشگران می‌شود. خصوصا این نکته زمانی که با اساتید خارج از کشور مکاتبه داشتم؛ بسیار برایم روشن شد.
اما در مورد پاسخگویان:
در یک دسته بندی ذهنی و به شرط رعایت آداب لازم از سوی پژوهشگر می توان بر اساس بازخوردهای ارائه شده، شرکت کنندگان احتمالی در یک پژوهش را به چند دسته تقسیم نمود:
- افرادی که ایمیل در خواست را دریافت و اقدام به پاسخگویی (یا هماهنگی برای ارائه پاسخ در قالب مصاحبه) می‌کنند و در زمانی معقول به درخواست پژوهشگر پاسخ می‌دهند.
- افرادی که به هر دلیلی امکان شرکت در پژوهش را ندارند و در زمانی معقول پژوهشگر را از این امر مطلع می‌کنند (تا به فکر چاره باشد).
- افرادی که به هر دلیلی امکان شرکت در پژوهش را ندارند و در زمانی معقول پژوهشگر را از این امر مطلع می‌کنند و اگر نکته ای در مورد طولانی بودن پرسشنامه یا موارد دیگر به ذهنشان برسد، وقت می گذارند و به اطلاع پژوهشگر می‌رسانند (تا با این راهنمایی در ادامه مسیر مواردی را اصلاح کند تا در جلب همکاری دیگران موفق تر عمل کند).
- افرادی که تمایلی به شرکت در پژوهش ندارند و هیچ پاسخی مبنی بر این به پژوهشگر ارسال نمی کنند ( پژوهشگر در انتظار پاسخ احتمالی معطل می ماند و گاه با یادآوری هم پاسخی دریافت نمی کند)
- افرادی که با دریافت درخواست، قول مساعدت می دهند اما بعدا به دلایل نامعلومی و بدون اطلاع همکاری نمی‌کنند.
به نظر می رسد دو دسته آخر (به شرط رعایت موارد لازم در طرح درخواست از سوی پژوهشگر) چندان پایبند به آداب معاشرت علمی نباشند. لذا در این تعاملات حرفه ای عمل نمی کنند و گاهی باعث دلسردی و سرخوردگی پژوهشگران (خصوصا دانشجویان تازه کار) می‌شوند.
پایبندی و رعایت آداب در تعاملات علمی، چیزی نیست که کتاب و واحد خاص آن وجود داشته باشد (هرچند در بعضی دروس اشاراتی به آن می شود). این مهم از مواردی است که به نظر می رسد اغلب اکتسابی است و یکی از منابع کسب آن، تجلی این حسن رفتار علمی در سلوک اساتید است که ناخودآگاه به دانشجویان طالب معرفت منتقل می شود.
هوالحق
سلام و عرض ادب خدمت همراهان عزیز وبلاگ کتابدارانه
بالاخره بعد از مدت طولانی فرصت شد تا وبلاگ رو با یک خبر مسرت بخش به روز کنم، با این امید که شاهد چنین فعالیت‌های انگیزه‌بخش و امید بخشی در بین همه اهالی عزیز علم اطلاعات باشیم.
در ادامه سلسله نشست‌های مقاله خوانی که در راستای همایش "کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی" به همت انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران، نهاد کتابخانه‌های عمومی و دانشگاه شهید چمران اهواز در شهرهای مختلف در حال برگزاری است، پاتوق مقاله‌خوانی کرمان با عنوان "مسئولیت اجتماعی کتابخانه‌های عمومی در قبال اقشار آسیب پذیر جامعه" روز چهارشنبه مورخ 30 بهمن با حضور جمعی از دانشجویان، کتابداران، مسئولان و اساتید در تالار اندیشه دانشگاه شهید باهنر کرمان برگزار شد.
در ابتدای جلسه هدی هماوندی دبیر پاتوق مقاله خوانی کرمان ضمن خوشامدگویی به مهمانان به تشریح برنامه نشست و فعالیت‌های فشرده پاتوق در نزدیک به یکماه از شروع شکل‌گیری آن پرداخت. نحوه و ملاک‌های انتخاب مقالات از بین حدود بیست مقاله پیشنهادی به پاتوق از سوی اعضا هم از دیگر مواردی بود که وی به آن اشاره داشت.
در ادامه این جلسه خانم مهدی‌پور و شهداد نژاد از کتابداران به ارائه و تحلیل دو مقاله با محوریت مسئولیت کتابخانه‌های عمومی در ارائه خدمات به اقشار آسیب پذیر جامعه پرداختند و نتایج مقالات را در تناسب با بافت و جامعه کتابخانه محل خدمتشان تشریح نمودند. همچنین ضمن ذکر مواردی که با این دست مسائل در محل خدمتشان مواجه شدند، چالش‌ها و کاستی‌های موجود را در مسیر ارائه خدمات و توجه به اقشار آسیب پذیر جامعه توضیح دادند.
در بخش بعدی پاتوق و بعد از جمع بندی دبیر پاتوق از مقالات ارائه شده، دوتن از اساتید رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و رشته علوم اجتماعی به بررسی ابعاد مختلف موضوع پرداختند:
دکتر داریوش بوستانی عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باهنر، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری چنین نشست‌هایی خصوصا در حوزه علوم انسانی بر لزوم بازشناسی هویت جامعه علم اطلاعات و کتابداران و تقویت روحیه خودباوری در رابطه با نقشی که متخصصین این حوزه می‌توانند در اجتماع داشته باشند، تاکید داشتند. همچنین ایشان به واشکافی نقش کتابخانه‌ها در کاهش آسیب‌های اجتماعی و کمک به بهبود وضعیت اقشار آسیب پذیر از طریق ارائه خدمات مناسب و ارتباط تنگاتنگ با نهادها و انجمن‌های خصوصی و دولتی متولی امور اقشار آسیب پذیر جامعه پرداختند.
در ادامه این نشست خانم دکتر مژده سلاجقه با تشریح نقاط قوت و ضعف مقالات ارائه شده و ظرفیتی که برای مطالعات بیشتر و کاربردیتر در این حوزه وجود دارد، زمینه‌هایی را که در آن می‌توان از مطالعات بین رشته‌ای و پیوند علوم کتابداری و اجتماعی در جهت ارتقای خدمات کتابخانه‌ها در قبال اقشار آسیب‌پذیر جامعه بهره برد، برشمردند. علاوه بر این استفاده از چارچوب نظری و دسته‌بندی ارائه شده از اقشار آسیب پذیر در مقالات مورد بحث را در زمینه تدوین خط مشی مناسب برای کتابخانه‌های عمومی در قبال مسئولیت‌های اجتماعی این نهادها در ارتباط با اقشار آسیب پذیر کاربردی و مفید دانستند.
پس از ارائه نظرات اساتید، مستند کوتاهی ساخته خانم شهدادنژاد که در کتابخانه عمومی رودبار جنوب فعالیت دارند، نمایش داده شد که بسیار به مباحث طرح شده در پاتوق در مورد ارائه خدمات کتابخانه‌ای به اقشار آسیب‌پذیر از جمله افراد ساکن در مناطق کمتر برخوردار و دور از مرکز، مرتبط بود.
درانتهای نشست هدایایی به رسم یادبود به اساتید و ارائه دهندگان مقالات از طرف انجمن ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران و دبیرخانه همایش کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌های عمومی اهدا شد.
