هوالحق
شاید شنیدن نام طبیب پرآوازه ایرانی "ابن سینا" به عنوان یک کتابدار حتی به ذهنمان متبادر نشود، اما حقیقت اینچنین است، در ادامه شرحی کوتاه از زندگی این کتابدار- پزشک ایرانی را می خوانیم.
وی از معروف ترین دانشمندان اسلام، فیلسوف، طبیب، ریاضیدان و منجم ایرانی که شهرات او در کتابداری به دلیل طبقه بندی علوم است.
ابن سینا ملقب به شرف الملک و شیخ الرئیس در 370 ه.ق خرمثین از توابع بخارا متولد شد. ابوعلی در بخارا در نزد عبدالله ناتلی منطق آموخت و طب و ریاضیات را نیز فرا گرفت. در هفده سالگی نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شهرت او و راه یافتنش به کتابخانه سلطتنی گردید. ابن سینا در شرق به عنوان فیلسوف، و در غرب به عنوان طبیب شهرت داشته است. از بین آثار او کتاب های "شفا"، "قانون" و "دانشنامه علایی" در حکم دایرۀ المعارف هستند. ابن سینا براساس اصول کلی طبیعی و موافق با مابعدالطبیعه وجودی خود، علم را با حکمت یکی دانسته و نطریه پُر دامنه ای در این باب پدید آورده است. بدین طریق وی توانسته طیف علوم زمان خود را به صورتی زنده به شرح زیر طبقه بندی کند:
"علم به معنای قدیمی آن با حکمت یا فلسفه مترادف است، از علم معرفتی حاصل می شود که چون نظر به علل دارد، یقینی است. علم یا عملی است یا نظری. علم عملی در کسب معرفت به نتایج عملی آن توجه دارد، اما هدف علم نظری دست یافتن به معرفت عینی در مورد موجوداتی است که وجودشان به عمل انسان بستگی ندارد.
علم نظری سه بخش دارد که بر حسب نسبت موضوعشان با ماده و حرکت مرتب شده اند. بخش اول علم طبیعی (علم الطبیعه) است که موضوع آن هم ازحیث وجود و هم از حیث تعریف با ماده و حرکت بستگی دارد. علم طبیعی مشتمل است بر هشت علم اصلی؛ 1- علم مبادی کلی یا علم سماع طبیعی 2- علم آسمان و جهان 3- علم پیدایش و فنا 4- علم آثار عِلوی که به بررسی عناصر پیش از آمیزش با یکدیگر، انواع مختلف حرکت، و پدیده های جوی می پردازد 5- علم معدنیات 6- علم گیاهان 7- علم جانوران 8- علم نفس یا روانشناسی
علم طبیعی دارای هفت علم فرعی نیز هست، شامل طب، اختر گویی، قیافه شناسی، علم تعبیر رویا، علم کلمات، علم نِیرَنجات و کیمیا می باشد. بخش دوم از علم نظری، علم ریاضی است که موضوع آن فقط از لحاظ وجود عینی با ماده ارتباط دارد، اما ماده در تعریف آن وارد نمی شود. بخش سوم از علم نظری مابعدالطبیعه است که هم از حیث وجود و هم از لحاظ تعریف با ماده بستگی ندارد. منطق که هم علم است و هم فن، ابزار علم به شمار می آید."
منبع: کتاب مشاهیر در کتابداری و اطلاع رسانی، تالیف: دکتر زهرا موسوی زاده
چنین طبقه بندی جامعی نسبت به زمانی که بوعلی در آن می زیسته مهر تاییدی بر نبوغ این دانشمند ایرانی است که حاصل انس وی با کتابخانه و در نتیجه احاطه وی به علوم مختلف است. اما نکته حائز اهمیت این است که ما به عنوان پرچمداران دانش کتابداری در ایران با دانشمندان و کتابداران سرزمینمان غریبه نباشیم و بهتر و بیشتر آنها را بشناسیم تا موجب عزت نفس بیشتر برای اهالی رشته و همچنین اصلاح کننده دیدگاه عامیانه نسبت به رشته کتابداری باشد. اینکه فرزندانمان بدانند مشاهیری مانند فارابی، ابن سینا، نصیرالدین طوسی و... علاوه بر دانشمند و صاحب حکمت بودن، کتابدار نیز بوده اند می تواند دیدگاه آنها را نسبت به مطالعه، کتابخانه و رشته کتابداری شفاف سازد و در نهایت موجب تقویت پایه های رشته گردد.
