شیالی رامامریتا رانگاناتان (Shiyali Ramamrita Ranganathan)
اغراق نیست اگر بگوییم کسی نیست که در حرفه کتابداری دانش آموخته و دستی بر آتش داشته باشد و نامی از رانگاتان نشنیده باشد. بد نیست که گاهی از علم اطلاعات و دانش شناسی پلی به کتابداری سنتی بزنیم که مبادا وب و داده های رقومی و شتاب پیشرفت فناوری؛ کتابخانه، قفسه ها، رده ها و ارکان سنتی علم کتابداری را از یادمان ببرد...یکی از ناموران و متقدمان علم کتابداری بی شک رانگاناتان است که از یادگارهای ارزنده ای برا کتابداران و دانش شناسان باقی مانده که هنوز هم در مورد بسیاری از منایع چاپی و سنتی و غیر چاپی و رقومی صادق اند و کاربرد آنها در پیشبرد اهداف این حرفه و رشته بسیار موثر است.
ازشخصیت های برجسته علم کتابداری، پدر کتابداری هند، طراح "رده بندی کولن" مبدع "پنج قانون کتابداری":
شیالی رامامریتا رانگاناتان در 9 اوت سال 1892 در شیالی در ایالت "مدرس" هند دیده به جهان گشود. وی فرزند یک مزرعه دار بود. پدرش در سن 30 سالگی بدرود حیات گفت و رانگاناتان تحت سرپرستی مادر و پدربزرگش بزرگ شد. رانگاناتان آموزش را در یک مدرسه کوچک شیالی به طریق سنتی آغاز کرد. بعد از آن در مدرسه مسیحیان مدرس به تحصیل پرداخت و موفق به دریافت درجه کارشناسی (1913) و کارشناسی ارشد (1916) در رشته ریاضی با رتبه اول گردید. بعد از فراغت از تحصیل از سال 1920 تا 1923 استادیار ریاضیات کالج پرزیدنسی کالج مدرس شد. در سال 1924، بدون هیچ گونه تجربه قبلی کتابداری به سمت اولین کتابدار کتابخانه دانشگاه مدرس انتخاب و برای مطالعه روش های کتابداری در کتابخانه موزه بریتانیا راهی انگلستان شد.
مدیر کتابخانه موزه بریتانیا به او پیشنهاد کرد به جای کارآموزی در موزه بریتانیا در دانشگاه لندن به تحصیل در رشته کتابداری بپردازد. رانگانان در مدرسه کتابداری دانشگاه لندن نزد "بردریک سیرز" مدیریت کتابخانه و رده بندی را آموخت و بعد از گذراندن دوره های ضروری و یک ماه کار آموزی در یکی از کتابخانه های عمومی، شروع به بازدید از کتابخانه های مختلف و مشاهده نحوه کار آنها کرد.
سرانجام رانگاناتان به شوق بازسازی و توسعه کتابخانه های هند به مدرس برگشت و احساس کرد که رسالت و ماموریت توسعه کتابخانه ها در تمام شهرها و روستاهای هند بر ای خدمت به مردم آن سرزمین به او محول گردیده به همین دلیل اقدام به تاسیس انجمن کتابداران مدرس نمود و در سال 1928 دوره ای آموزشی را جهت آشنایی هزار دانشجوی تربیت معلم هند برگزار کرد و یکسال بعد نخستین مدرسه تابستانی کتابداری را در دانشگاه مدرس دایر نمود.
از سال 1928 قریب به بیست سال علاوه بر تصدی و ریاست کتابخانه این دانشگاه، مدیریت مدرسه کتابداری را نیز عهده دار بود و از سال 1947 تا 1955 نیز استاد علوم کتابداری دانشگاه دهلی شد. وی سخنوری پر جاذبه بود و به دلیل مسافرت به کشورهای مختلف، آمادگی و ورزیدگی خوبی در ابراز نظریات انتقادی، صریح و روشن نسبت و به وضع و شیوه های موجود داشت.
در 1920 رده بندی کولن را تکمیل و تدوین کرد و در سال 1933 آنرا انتشار داد. شیوه تحلیلی- ترکیبی در رده بندی موضوعات، این رده بندی را متمایز و آنرا در برابر رده بندی های شمارشی سنتی قرار می دهد. طرح وی علیرغم اینکه در خارج از هند چندان بکار نرفت ولی اثر زیادی بر توسعه سایر طبقه بندی ها و سیستم های نمایه سازی گذاشت.
در 1935 وی با تدوین و انتشار قواعد "فهرست رده ای" در این حوزه نیز مشارکت نمود و آثار بسیاری از او در مورد سرعنوان های موضوعی، انتحاب کتاب، مدیریت کتابخانه، سازماندهی کتابخانه و سیستم های اطلاعاتی، آموزش کتابداری و... از او باقی مانده است. وی به میزان قابل توجهی به شناساندن قدرت و اهمیت کتابداری و کتابخانه در اجتماع پرداخت و یک تنه در زمان خود همانند ادواردز و دیویی به مبارزه پرداخت.
رانگاناتان در سال 1929 همزمان با دایر کردن دوره آموزش کتابداری در دانشگاه مدرس، دو نشریه ادواری معتبر کتابداری هم پایه گذاری کرد و خود سردبیری آنها را به عهده گرفت. قریب به ده سال رئیس انجمن کتابداران هندوستان بود و در طرح لوایح و قوانین کتابخانه های سرزمین خود کوشش های فراوان کرد. شبکه کتابخانه ملی برای هندوستان را طرح ریزی و برنامه سی ساله برای کتابخانه ها ارائه نمود. نتیجه آنکه وی با کوشش های وسیع که در این باره مبذول داشت و نوشته های فراوانی که منتشر ساخت به درستی به یکی از پرکارترین نویسنده های جهان در زمینه علوم و مسائل کتابداری درآمد. در سال 1941 وی اثر مشهور خود را با عنوان "پنج قانون کتابداری" منتشر ساخت.
سرانجام شهرت وی از مرزهای هند گذشت و در سال 1948 سازمان ملل او را به عضویت کمیته بین المللی کارشناسان کتابداری برگزید و از سال 1955 به مدت 6 سال متناوب به معاونت فدراسیون بین المللی اسناد انتخاب شد. در سال 1957 به پاس خدمات طولانی و فراوان از رئیس جمهور هند لقب پدر کتابداری هند را دریافت کرد. در سال 1946 از دانشگاه پتسبورگ امریکا دکترای افتخاری گرفت و یکسال بعد حکومت هندوستان او را به سمت استاد تحقیق ملی در علوم کتابداری برگزید. در سال 1962 به مناسبت هفتادمین سال زندگی یادنامه ای به نامش در دوجلد انتشار یافت و مراسمس به افتخارش در کشورهای دنیا برپا شد.
منبع: مشاهیر در کتابداری و اطلاع رسانی، تالیف: دکتر زهرا موسوی زاده
وطن دوستی رانگاناتان و بازگشت وی به هندوستان پس اتمام تحصیلاتش و نقشی که در اعتلای این حرفه در کشورش ایفا نمود ستودنی است و چنین تلاش وطن پرستانه ای مو جب جهانی شدن نام وی گردید. قوانین پنج گانه رانگاناتان اگر بدرستی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی و حتی در مورد گونه ها و قالب های اطلاعاتی غیر از کتاب بکار رود، می تواند در بسیاری جوامع که از کمبود مطالعه رنج می برند بسیار راهگشا و مفید واقع شود.
