به بهانۀ آزمون دکترا

هوالحق

پروردگارا مرا از تاریکی وهم خارج کن، و به نور فهم گرامی دار

خداوندا درهای رحمتت را به روی ما بگشای، و گنجینه‌های علومت را بر ما بازکن (دعای قبل از مطالعه)

یکی از راه‌های پیشرفت در هر حرفه‌ای طی مدارج دانشگاهی آن است که در کنار دیگر عوامل می‌تواند به درک بهتر و عمیق‌تر از دانش مربوطه و وارد شدن به جمع پژوهشگران و تولیدکنندگان دانش در هر رشته‌ای کمک کند.

علم اطلاعات و دانش شناسی (کتابداری) هم از این قاعده مستثنا نیست. بنده هم بنا به علاقه و دلبستگی ام به رشته مثل خیلی از دانشجوها در این راه وارد شدم و با برنامه ریزی و مطالعه یک سری از منابع به خواست خدا مرحلۀ اول آزمون دکترا را پشت سر گذاشتم. خیلی از دوستان لطف داشتند و جویای منابع و برنامۀ مطالعاتی‌ام بودند. انشا الله موارد مذکور را به‌صورت مبسوط به‌زودی روی وبلاگ برای استفادۀ دوستان قرار می‌دهم.

و من الله توفیق

پزشک و کتابداری به نام ابن سینا

هوالحق

شاید شنیدن نام طبیب پرآوازه ایرانی "ابن سینا" به عنوان یک کتابدار حتی به ذهنمان متبادر نشود، اما حقیقت اینچنین است، در ادامه شرحی کوتاه از زندگی این کتابدار- پزشک ایرانی را می خوانیم.

وی از معروف ترین دانشمندان اسلام، فیلسوف، طبیب، ریاضیدان و منجم ایرانی که شهرات او در کتابداری به دلیل طبقه بندی علوم است.

ابن سینا ملقب به شرف الملک و شیخ الرئیس در 370 ه.ق خرمثین از توابع بخارا متولد شد. ابوعلی در بخارا در نزد عبدالله ناتلی منطق آموخت و طب و ریاضیات را نیز فرا گرفت. در هفده سالگی نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شهرت او و راه یافتنش به کتابخانه سلطتنی گردید. ابن سینا در شرق به عنوان فیلسوف، و در غرب به عنوان طبیب شهرت داشته است. از بین آثار او کتاب های "شفا"، "قانون" و "دانشنامه علایی" در حکم دایرۀ المعارف هستند. ابن سینا براساس اصول کلی طبیعی و موافق با مابعدالطبیعه وجودی خود، علم را با حکمت یکی دانسته و نطریه پُر دامنه ای در این باب پدید آورده است. بدین طریق وی توانسته طیف علوم زمان خود را به صورتی زنده به شرح زیر طبقه بندی کند:

 "علم به معنای قدیمی آن با حکمت یا فلسفه مترادف است، از علم معرفتی حاصل می شود که چون نظر به علل دارد، یقینی است. علم یا عملی است یا نظری. علم عملی در کسب معرفت به نتایج عملی آن توجه دارد، اما هدف علم نظری دست یافتن به معرفت عینی در مورد موجوداتی است که وجودشان به عمل انسان بستگی ندارد.

علم نظری سه بخش دارد که بر حسب نسبت موضوعشان با ماده و حرکت مرتب شده اند. بخش اول علم طبیعی (علم الطبیعه) است که موضوع آن هم ازحیث وجود و هم از حیث تعریف با ماده و حرکت بستگی دارد. علم طبیعی مشتمل است بر هشت علم اصلی؛ 1- علم مبادی کلی یا علم سماع طبیعی 2- علم آسمان و جهان 3- علم پیدایش و فنا 4- علم آثار عِلوی که به بررسی عناصر پیش از آمیزش با یکدیگر، انواع مختلف حرکت، و پدیده های جوی می پردازد 5- علم معدنیات 6- علم گیاهان 7- علم جانوران 8- علم نفس یا روانشناسی

علم طبیعی دارای هفت علم فرعی نیز هست، شامل طب، اختر گویی، قیافه شناسی، علم تعبیر رویا، علم کلمات، علم نِیرَنجات و کیمیا می باشد. بخش دوم از علم نظری، علم ریاضی است که موضوع آن فقط از لحاظ وجود عینی با ماده ارتباط دارد، اما ماده در تعریف آن وارد نمی شود. بخش سوم از علم نظری مابعدالطبیعه است که هم از حیث وجود و هم از لحاظ تعریف با ماده بستگی ندارد. منطق که هم علم است و هم فن، ابزار علم به شمار می آید."

منبع: کتاب مشاهیر در کتابداری و اطلاع رسانی، تالیف: دکتر زهرا موسوی زاده

چنین طبقه بندی جامعی نسبت به زمانی که بوعلی در آن می زیسته مهر تاییدی بر نبوغ این دانشمند ایرانی است که حاصل انس وی با کتابخانه و در نتیجه احاطه وی به علوم مختلف است. اما نکته حائز اهمیت این است که ما به عنوان پرچمداران دانش کتابداری در ایران با دانشمندان و کتابداران سرزمینمان غریبه نباشیم و بهتر و بیشتر آنها را بشناسیم تا موجب عزت نفس بیشتر برای اهالی رشته و همچنین اصلاح کننده دیدگاه عامیانه نسبت به رشته کتابداری باشد. اینکه فرزندانمان بدانند مشاهیری مانند فارابی، ابن سینا، نصیرالدین طوسی و... علاوه بر دانشمند و صاحب حکمت بودن، کتابدار نیز بوده اند می تواند دیدگاه آنها را نسبت به مطالعه، کتابخانه و رشته کتابداری شفاف سازد و در نهایت موجب تقویت پایه های رشته گردد.

هوشنگ مرادی کرمانی

هوالحق

هوشنگ مرادی کرمانی در سال 1323 در روستای سیرچ از توابع کرمان بدنیا آمد. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی در روستا و متوسطه در کرمان، دوره هنرستان هنرهای دراماتیک را در تهران گذراند و ضمن آن در رشته ترجمه زبان انگلیسی نیز لیسانس گرفت. وی فعالیت های هنری خود را از سال 1340 با رادیو کرمان آغاز کرد و در تهران ادامه داد.

از هوشنگ مرادی کرمانی تا کنون کتاب های "قصه های مجید"، "بچه های قالی باف خانه"، "نخل"، "خمره"، "مشت بر پوست"، "تنور و داستان های دیگر"، "لبخند انار"، "مهمان مامان"، "کبوتر توی کوزه (مصاجبه نمایشنامه)"، "مربای شیرین"، مثل ماه شب چهارده"، "نَه تر و نَه خشک"، "شما که غریبه نیستید (کتاب برگزیده سال 2006 از سوی کتابخانه بین المللی مونیخ آلمان)" و "پلو خورش" منتشر شده که برخی از آنها به زبان های انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیایی، هلندی، عربی، ارمنی، چینی، کره ای، یونانی و ترکی ترجمه شده است. همچنین بیست و هشت فیلم تلویزیونی و سینمایی بر اساس داستان های او به تصویر در آمده که در جشنواره های داخلی و خارجی شرکت نموده است.

آثار مردای کرمانی تا کنون جوایز متعددی از مراکز فرهنگی داخلی منجمله: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (کتاب سال)، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، شورای کتاب کودک، جشنواره فیلم فجر، جشنواره فیلم کودک و نوجوان، انجمن حمایت از حقوق کودکان و ...دریافت نموده است.

همچنین آثار ترجمه شده وی جوایزی را از موسسات فرهنگی و هنری خارج از کشور بدست آورده است. از جمله: دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY)، هیات داوران جایزه جهانی هانس کریستین اندرسن (1992 به عنوان نویسنده برگزیده)، موسسه جوانان آلمان، وزارت فرهنگ و هنر اتریش، هیات داوران جایزه کبرای آبی کشور سوئیس، جایزه خوزه مارتی کشور کاستاریکا، یونیسف و....

از دیگر افتخارات  این نویسنده: برگزیده شدن به عنوان چهره ماندگار رشته ادبیات کودک و نوجوان در سال 1384 است.

همچنین باید عضویت در "شورای عالی بنیاد کرمانشناسی" و "فرهنگستان زبان و ادب فارسی"  را نیز بر فعالیت های وی افزود.

منبع: کتاب شما که غریبه نیستید، هوشنگ مرادی کرمانی

 

 

"یوز" ایرانی برای جستجوی ایرانی!

دیروز در خبرها آمد که موتور جستجوی ایرانی با نام «یوز» با امکان جستجوی یک‌میلیارد صفحه فارسی و با حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات راه‌اندازی شد، جای خوشبختی است که بعد از مدت‌ها بستری فراهم شد برای انجام کاری که باید بسیار پیش از این باید انجام می‌شد، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات طی مصاحبه توضیح دادند که این موتور کاوش خصوصاً برای زبان فارسی تمهیدات خاصی دارد، همچنین مدیر این پروژه با بیان اینکه در مرحله نخست ۲۰ سرویس برای این پروژه تعریف شده است، قابلیت نمایه ۱ میلیارد صفحه، بی‌درنگ بودن ارائه نتایج، پاسخ هوشمند و سرویس‌های دانلود، ویدئو و ترجمه را از دیگر قابلیت‌های آن عنوان کرد. همچنین وی جستجوی ایرانی با بیان اینکه در راه‌اندازی موتور جستجوی بومی «یوز»، ۹ جویشگر خارجی مورد مطالعه قرار گرفته است، گفت: این پروژه در گام نخست یک‌میلیارد صفحه فارسی را پوشش می‌دهد، در همین حال افزایش پوشش زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی به ۶ میلیارد صفحه و به دست آوردن ۲۰ درصد جستجوی تحت وب در کشور از جمله اهداف این پروژه در گام دوم خواهد بود.

منبع خبر: خبرگزاری مهر

 اینکه تا چه حد "یوز" از عهده رقبای قدرتمند و جا افتاده‌اش برمی‌آید به‌مرور زمان و تغییر عادت های کاربران ایرانی و البته به کارایی‌های و استفاده طراحان  آن از پژوهش‌های انجام شده در این حوزه دارد. چراکه ایجاد جاذبه و حل مشکلات مربوط به فارسی زبانانی که استفاده از موتورهای کاوشی مثل "گوگل" برایشان به یک عادت تبدیل شده کار آسانی نیست و نیاز به داشتن رویکردهای فرارشته ای و بین‌رشته‌ای دارد از تحلیل‌های روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه تا اتکا به پژوهش‌های رفتارهای اطلاع‌یابی، و حوزۀ خط و زبان فارسی.

 

معرفی یک سایت در حوزه فناوری اطلاعات

هوالحق

با توجه طرح موضوعاتی در حوزه فناوری اطلاعات که بی ارتباط با علم اطلاعات و دانش شناسی نیز نیستند، مانند کلان داده ها و رایانش ابری وب 2 و 3 و موضوعاتی از این دست، معرفی سایتی در این حوزه خالی از لطف نیست. تکوپدیا وبسایتی مفید در حوزه فناوری اطلاعات است که مطالب، وبینارها (سخنرانی تحت شبکه) و مقالاتی به زبان ساده در مورد فناوری‌هایی مثل رایانش ابری، کلان داده و سایر مباحث این حوزه را دربر می گیرد. از موارد ویژه این سایت واژه نامه آن است که کاملا به روز بوده و معمولا جدیدترین اصطلاحات مربوط به فناوری های اطلاعات را تحت عنوان واژه روز در صفحه خود ارائه می کند.

آدرس این وب‌سایت http://www.techopedia.com

حرکتی امید بخش از سوی نهاد کتابخانه های عمومی

                                                                       هوالحق

 

دانش‌آموختگان و دانشجویان کتابداری و دانش شناسی کم و بیش اخبار نهاد کتابخانه‌های عمومی را دنبال می‌کنند، یکی از دلایل عمده آن آزمون‌های استخدامی این نهاد است که مسیری برای یافتن شغلی مرتبط با تخصص را پیش روی ایشان می‌گستراند. در سال‌های اخیر گاهی این آزمون‌ها با حواشی همراه بوده و نارضایتی‌هایی در پی داشته، و در این باب سخن‌ها و شکایات بسیار طرح‌شده، خصوصاً در فضای مجازی که بیان آن تکرار مکررات است. اما اینَک نقطه‌ای امیدبخش نیز پیش روی ماست که نباید آن را نادیده گرفت. اینکه نهاد کتابخانه‌ها اقدام به رسیدگی به شکایات آخرین آزمون برگزار شده نموده اقدام ارزشمندی است که می‌تواند موجب شفاف‌سازی و اعتمادسازی بیشتر شود و هاله‌ای از ناامیدی کاذب را که گاهی بر فضای جویندگان شغل در این رشته حاکم می‌شود رفع نماید و آنها را امیدوار کند که از هر مهارت در جای خودش استفاده و کتابخانه های عمومی به دست کسانی اداره خواهند شد که با تخصص و تعهد لازم عموم مردم را با فرهنگ کتاب و کتابخوانی بیش از پیش آشتی می دهند.  بی‌انصافی است اگر از بانیان این اقدام روشنگرانه و ارزشمند تشکر نکنیم و برایشان در مسیری که برگزیده‌اند آرزوی توفیق نکنیم.

.

استاد جعفر مهراد

تنها شنیدن و گفتن نام های بزرگ، کافی نیست، آنچه سازنده است تعمق در زندگی علمی و همت ایشان است. آفت این روزهای بسیاری از ما دانشجویان، پا نهادن به میدان رقابتی است که در عمل آورده ای برای رشته و سرزمینمان ندارد، و گاه به تولید مقالات و پژوهش هایی منجر می شود که نمی توانند راه خود را به خارج از قفسه های کتابخانه ها باز کنند. گرچه عوامل بسیاری در این گونه موارد نقش دارند، اما جهان را که نتوانیم تغییر دهیم، خودمان را که می توانیم اصلاح کنیم! بزرگانی در رشته ما فعالیت می کنند که علیرغم کمبودها، پیش رفتند و آینده ای را که امروز باشد، برای اهالی رشته رقم زدند. استفاده از تجارب ایشان، طی مسیر را برای ما به مراتب راحت تر و حضورمان را برای رشته مفیدتر خواهد کرد.

استاد مهراد، چهرۀ نام آور رشته ما که فعالیت های ارزشمند و بی وقفه ایشان، همواره مایه سربلندی اهالی کتابداری و دانش شناسی بوده و هست و به ما می آموزد که: به عمل کار برآید...نگاهی به زندگینامه علمی ایشان گواهی بر این مدعاست، شرح مختصری از فعالیت ها، افتخارات و خدمات ایشان می تواند مسیری روشن را در برابر ما بگشاید و یکی از منابعی باشد برای نقدِ ما دانشجویان از خودمان!

دکتر جعفر مهراد در سال 1325 هجری شمسی در تبریز متولد شد. او در سال 1344 در دانشگاه تبریز پذیرفته شد و در سال 1348 با اخذ دانشنامه کارشناسی در رشته جغرافیا فارغ التحصیل شد. دکتر مهراد در سال های 1351 – 1353 تحصیلات خود را در رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران سپری کرد. وی در طی این سال ها اولین مقاله خود را با عنوان "کتاب درمانی" در نامه انجمن کتابداران ایران منتشر کرد و همراه با هیئت مدیره انجمن کتابداران ایران و چند تن دیگر از نامداران کتابداری و  اطلاع رسانی در کلاس های درس و دوره های کوتاه مدت برای تربیت کتابدار در شهرهای تبریز، شیراز، اصفهان و تهران شرکت کرد و به تدریس پرداخت. در همین اوان کتابخانه وزارت رفاه اجتماعی را نیز تأسیس کرد.

استاد مهراد در سال 1355 با استفاده از بورس دانشگاه شیراز جهت ادامه تحصیل در دوره دکتری کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه Case Western Reserve University در شهر کلیولند ایالت اوهایو راهی ایالات متحده شد. پایان نامه دکتری مهراد در حوزه سیستم ها و برنامه ریزی برای توسعه کتابخانه های عمومی ایران تحقیق باارزش و بسیار مورد استفاده است. او در آبان ماه 1358 به ایران بازگشت و در نخستین گام بخش علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز را با دانشجویانی در دوره کارشناسی ارشد بنیانگذاری کرد.

پس از وقوع انقلاب فرهنگی، در ستاد انقلاب فرهنگی برنامه ریزی رشته های مختلف آغاز شد. مهراد، در این زمان از اعضای فعال برنامه ریزی رشته کتابداری و اطلاع رسانی بود. به کوشش او و با همکاری چند تن از استادان سایر دانشگاه ها به تدریج برنامه های درسی دوره های کاردانی و کارشناسی تدوین و تصویب شد. مهراد، بعد از بازگشایی دانشگاهها به تأسیس دوره های یاد شده در گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز اهتمام ورزید. برنامه درسی کارشناسی ارشد را به تنهایی در 4 گرایش آماده کرد. این برنامه اکنون نیز با اندک تغییراتی در بعضی از واحدهای درسی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی کشور تدریس می شود.

او در سال 1363 در تفکیک دانشکده ادبیات و علوم حضور جدی داشت و بدین ترتیب دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز را پایه گذاری کرد. در این زمان که مصادف با جنگ تحمیلی بود با اشتیاق و با ایثار علیرغم کمبودهای ناشی از جنگ تحمیلی رشته های جدید و دوره های تحصیلات تکمیلی را یکی بعد از دیگری در دانشکده ادبیات و علوم انسانی تازه تأسیس راه اندازی نمود. در سال 1365 کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز را پی ریزی کرد. دکتر مهراد در سال 1368 با استفاده از فرصت مطالعاتی راهی آمریکا شد و در دانشگاه UCLA پروژه تحقیقاتی خود را درباره پایگاه های اطلاعاتی کتابشناختی ادامه داد. دکتر جعفر مهراد پس از بازگشت به ایران به دعوت دکتر مصطفی معین وزیر وقت "فرهنگ و آموزش عالی " طرح تأسیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری را ارائه داد. طرح ارائه شده پس از مطالعه و تصویب و امضای تفاهم نامه بین وزارت فرهنگ و آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران و فرهنگستان علوم جهان سوم منجر به تأسیس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در سال 1370 هجری شمسی در شیراز مرکز استان فارس شد.

وی با تأسیس گروه آموزشی کتابداری و اطلاع رسانی در دانشگاه شیراز به تدریس درس های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی پرداخت و در طول سال های اولیه آموزش و پژوهش را در این گروه فعال کرد و دوره دکتری کتابداری و اطلاع رسانی را با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد برای نخستین بار در سال 1372 در دانشگاه شیراز راه اندازی کرد.

دکتر جعفر مهراد با انجام تحقیقات در حوزه تحلیل استنادی و به پیشنهاد خانم رؤیا مقصودی دانشجوی سابق خود و عضو هیئت علمی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در سال 1381 پایگاه گزارش های استنادی نشریات فارسی را برای سنجش و   اندازه گیری کیفیت نشریات فارسی و تعیین ضریب تأثیر این نشریات در مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری راه اندازی کرد. این طرح در سال 1385 در سومین نشست وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی برای کل جهان اسلام در کویت مطرح شود. پس از دریافت تأییدیه ضمنی از وزراء ، این پروژه با همفکری آیسیسکو در سال 1387 در باکو ، پایتخت جمهوری آذربایجان به تصویب وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی کشورهای اسلامی رسید و بدین ترتیب با انتصاب او در همان سال به سرپرستی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ایران به مرجعیت علمی کشورهای اسلامی انتخاب شد.

استاد مهراد به خاطر علاقه به علم و فناوری در سال 1382 به دعوت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی گروه ارزیابی علم و فناوری را در شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس کرد.

وی علی رغم اشتغالات فراوان در آموزش و پژوهش و ریاست بر مؤسسات پژوهشی در سال 1382 نشریه علمی پژوهشی International Journal of Information Science and Management را در مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری تأسیس کرد. او از همان سال صاحب امتیاز این نشریه و عضو گروه تحریریه چند مجله دیگر، از اعضای بنیانگذار "انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران" و " انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی " است. مهراد در سال 1389 نیز به عنوان عضو هیأت مدیره انجمن اخلاق در علم و فناوری انتخاب شد. سال ها است که دکتر مهراد عضو کمیسیون نشریات معتبر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.

دکتر مهراد بیشتر از گذشته به کار و تلاش ادامه می دهد. او در سال 1386 با حکم معاون آموزشی وزیر کمیته برنامه ریزی کتابداری و اطلاع رسانی را در شورای گسترش آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری راه اندازی کرد. دوره اول که از مهرماه سال 1386 تا شهریور ماه 1389 ادامه داشت برنامه ریزی کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی، کارشناسی ارشد دانشنامه نگاری، کارشناسی ارشد علم سنجی، کارشناسی ارشد مدیریت آرشیوی و کارشناسی ارشد مدیریت و سازماندهی نسخه های خطی را با همکاری جمعی از اندیشمندان این رشته تدوین و به تصویب رساند.

دکتر مهراد از کمبودها ننالیده و دست روی دست نگذاشته است. حاصل این خصلت علمی خلق آفرینش های فکری به صورت تألیف (21 مورد) و ترجمه کتاب (10 مورد)، راهنمایی پایان نامه (36 مورد) و نشر مقالات علمی (53 مورد) در مجلات معتبر است. دانش آموختگان بسیاری رساله کارشناسی ارشد و دکتری خود را با مهراد نوشته اند.

دکتر مهراد جوایز و تقدیرنامه های متعددی دریافت کرده است. تقدیر از او به عنوان پژوهشگر نمونه دانشگاه شیراز در سال 1381، دریافت تقدیرنامه به عنوان یکی از مفاخر استان فارس در سال 1382 ، دریافت لوح قدردانی از وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1386 (لوح های متعدد)، و انتخاب وی به عنوان مدیر پژوهشی برگزیده در دهمین جشنواره پژوهش و فناوری کشور در سال 1388، و تقدیر به خاطر مجموع خدمات علمی وی در سال 1387 در دومین جشنواره بین المللی فارابی و انتخاب شدن او در سال 1389 به عنوان چهره ماندگار علمی نمونه هایی از افتخارات بسیار ارزشمند این استاد دانشگاه شیراز است.

منبع: http://www.isc.gov.ir/dean/dean.htm که حاوی شرح مبسوط تری از فعالیت های این استاد گرانقدر است.

جوانمرد نام دیگر ما...

هوالحق

گاهی شکایت از روزگار می شود عادت، و نقد دیگران می شود تکرار هر روزۀ ما... تا بدانجا که خودمان را در میان این هیاهوی ساختگی گم می کنیم! آن منِ من کجاست؟ او که دست کم اگر نتواند دنیا را تغییر دهد، با جنبشی در خود، جهانش را از نو می سازد. خواندن چند سطری از احوالات انسان آرمانی روحمان را آرام و زلال می کند و در آینه اش به خویش نظری افکنده و قیاسی می کنیم بین آنچه هستیم و آنچه باید باشیم...

(برگرفته از کتاب "جوانمرد نام دیگر تو" اثر عرفان نظر آهاری):

جوانمرد گفت: خدایا چرا این همه باخبرم می کنی از هر خار جهان و از هر خون جهان و از هر اندوهش؟ چرا جهان به این بزرگی را در تَن کوچک من جا داده ای؟

خدا گفت: جهان را در تو جا داده ام زیرا جوانمرد نخواهی شد، مگر آنکه جهانمرد باشی!

 

پیرمرد و دریا...شاهکار "همینگوی"

هوالحق

"ارنست همینگوی" نامی آشنا برای اهالی کتاب است. در این مجال بد نیست به مروری بر یکی از آثار ارزشمند این نویسنده صاحب نام امریکایی، یعنی رمان کوتاه "پیرمرد و دریا " بپردازیم که از عمده‌ترین عوامل اعطای جایزه ادبی نوبل در سال 1954 به همینگوی بود.

شاید عنوان کتاب به نظر بعضی‌ها نمایانگر داستانی کسل‌کننده باشد، اما اندکی صرف وقت و مطالعۀ این اثر بی‌گمان خواننده را در جرگۀ طرفداران و دوستداران این اثر پرمحتوا قرار خواهد داد. داستان این اثر به نحو غریبی ساده و با واقعیت سازگار است. به نظر می‌رسد فقط خودِ همینگوی است که می‌تواند از مرد پیری و دریایی که در فضائی واقعی و غالباً بدون اغراق قرارگرفته‌اند؛ داستانی با این جاذبه از نبرد برای ماندن خلق کند. مبنای واقعی، دوری از توصیفات خسته‌کننده، اشاره ضمنی به مفهوم "لیس للانسان الا ما سعی" و درنهایت پایان غیرقابل پیش‌بینی از ویژگی‌های بارز این داستان است.

داستان روایتگر تلاش‌های یک پیرمرد ماهیگیر برای صید ماهی عظیم‌الجثه‌ای است که در دام وی گرفتارشده، نگاه انسانی این پیرمرد به جهان پیرامونش و عرفانی که خاص اوست خواننده را به تفکر در ورای آنچه می‌خواند وا می‌دارد. نگاه فیلسوفانۀ یک فرد عامه به پدیده‌های هستی در قالب ساده‌ترین کلمات بیان‌شده و در قسمت‌هایی از داستان تضادها و کشمکش‌های بین نیروهای درونی خیر و شر ازنظر خوانندۀ تیزبین پنهان نخواهد ماند. درنهایت اینکه مفهوم دستان تهی و قلبی پُر در این کتاب بسیار ملموس است.

 و اینکه در دنیایی غرق در مَجاز ها، اگر یک کتاب بتواند خواننده را به تفکر سازنده در مورد خویشتن و هستی مشتاق کند جای تقدیر دارد!

به بهانه هفته کتاب و کتابخوانی

مورخ سه شنبه 27 آبان 1393 نشستی با عنوان "کتاب و کتابخوانی: حال و آینده" در تالار شهید بهشتی دانشگاه قم و با حضور اساتید گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و دانشجویان برگزار شد. میهمان ویژه و سخنران این نشست آقای دکتر مطلبی بودند.

در این مراسم ابتدا آقای دکتر یعقوب نوروزی مدیر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه قم به میهمانان خیر مقدم گفتند، در ادامه آقای دکتر محمدی نیز به ذکر مقدماتی پرداختند.

سپس دکتر مطلبی به سخنرانی پرداختند که محورهای اساسی کلام ایشان به این شرح است:

- در مورد سرانه مطالعه در ایران آمار قطعی و قابل تکیه وجود ندارد چون برسر تعریف مطالعه هم اتفاق نظر نیست. بیشترین سرانه مطالعه مربوط به کشور ژاپن و حدود 90 دقیقه است.

- برای کمک به ایجاد فرهنگ مطالعه باید جامعه را شناخت و عادت به خواندن را از کودکی در فرد نهادینه کرد آنهم بصورتی که برای فرد تحمیلی نبوده و او لذت مطالعه را درک نماید.

-  محتوای کتاب باید به تناسب سن به کودک و نوجوان ارائه شود، په بسا محتوای سنگین و نامناسب فرد را از همان ابتدا به مطالعه بی رغبت کند.

- کتاب مناسب را نباید به بچه ها تحمیل کرد و شیوۀ کارآمد در این مورد این است که کودک و نوجوان را به سمت کتاب مناسب هدایت کنیم.

- آشنائی با علایق و سلیقه کودکان و تعامل و ارتباط  نزدیک کتابداران و معلمان می تواند به ایجاد عادت مطالعه در کودکان کمک کند خصوصا در کتابخانه های مدارس.

چرا کتاب نمی خوانیم؟

1- بین کتاب های تولید شده و نیازهای ما همخوانی نیست و یا کیفیت کتاب ها نامناسب است.

2- بعضا بین دانائی و آگاهی و جایگاه اجتماعی در جامعه ما رابطه مستقیم و معناداری وجود ندارد.

3- بین سطح آگاهی و دانائی و منزلت اقتصادی هم رابطۀ معناداری وجود ندارد و گاهی شاهد رابطۀ معکوس این دو نیز هستیم!

4- نظام آموزشی ما با اتخاذ روش آموزش دستوری بر روی کتابخوانی و عادت به مطالعه تأثیر منفی گذاشته.

5- یادگیری موقتی مطالب و فقدان عادت به مطالعۀ عمیق و موثر حتی در مورد کتابهای درسی از ثمرات مطالعه اجباری در نظام آموزشی است.

6- نبودن کتاب در نهاد خانواده بطوریکه در بسیاری موارد در فضای خانه همه چیز هست جز کتاب و به همین سبب کودک و نوجوان خواندن را به عنوان یک ارزش نمی داند.

7- نهادینه نشدن مطالعه به عنوان یک عادت لذت بخش در افراد.

چه کنیم که فرزندانمان کتابخوان شوند؟

1- با رفتارمان آنها را تشویق به خواندن کنیم و برای مطالعه برنامه داشته باشیم.

2- برای تماشای تلویزیون در خانواده ها باید برنامه داشت و ساعات محدودی را به آن اختصاص داد چرا که از آفت های کتابخوانی در جامعه ما تماشای مستمر و بدون برنامه تلویزیون در خانواده هاست که بر روی استدلال، توانائی تفکر منطقی و خلاقیت بچه ها اثر منفی دارد.

3- در خانواده‌ها محیط مناسب و مخصوص برای مطالعه فراهم کنیم و در مورد آنچه می‌خوانیم با یکدیگر بحث کنیم و نکات مثبت و منفی آن را شرح دهیم.

4- به فرزندانمان اجازه دهیم که موضوع‌های موردعلاقۀ خود را در انتخاب کتاب پیگیری کنند و در مورد کتاب‌هایی که می‌خوانند با ما بحث کنند.

5- برای تشویق به مطالعه دلایل علمی بیاوریم و از تجویز غیر مستدل پرهیز کنیم.

6- کودکان را به کتابخانه ببریم و آن‌ها را با این نهاد آشتی دهیم و برای بردن وی به کتاب‌فروشی‌ها و نمایشگاه‌های کتاب هم برنامه داشته باشیم تا لذت خرید کتاب را درک کنند.

همچنین دکتر محمدی از اساتید گروه علم اطلاعات و دانش شناسی قم حدیثی از امام صادق (ع) نقل کردند که ذکر آن مبین ارزش دانش و دانائی در دین ماست:

دوست ندارم جوانان شمارا جز به این دو کار ببینم؛ یا دانشمند باشند و یا دانشجو.

در پایان پرسش‌های دانشجویان و حاضرین طرح و دکتر مطلبی به آن‌ها پاسخ گفتند و مراسم با اهدای لوح تقدیر به ایشان پایان یافت. این نشست به همت انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استان قم و انجمن دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه قم برگزار شد.

امید آنکه این قبیل راهکارها را به کار ببندیم و خودمان حلقۀ آغازین در کمک به ترویج عادت پسندیده مطالعه باشیم.