چگونه یک مصاحبه‌ی ناخوشایند برگزار کنیم؟!
با سلام و احترام خدمت همراهان کتابدارانه،
این متن را با کمال احترامی که برای تمامی اساتید و بزرگان و پرچمداران رشته در عمل و سخن قائل هستم، با شما به اشتراک می‌گذارم.
من هم مثل بسیاری از هم حرفه‌ای‌ها و هم‌رشته‌ای‌ها گاه و بی‌گاه به مصاحبه‌ای (کاری در محیط‌های دانشگاهی) دعوت می‌شوم، علاوه براین، تجربه‌هایی نیز از مصاحبه‌های خارج از ایران و روال‌های حاکم بر مصاحبه‌های رسمی و حرفه‌ای دارم. در این نوشتار قصد دارم تا به برخی آسیب‌های رایج و آزار دهنده در مصاحبه‌ها بپردازم، مواردی که شاید بسیاری، بنا به ملاحظاتی از بیان آن در چنین بسترهایی با مخاطب بسیار خودداری می‌کنند. از آنجا که یکی از راه‌های تبیین و انتقال یک مطلب (آنچنان‌که در متون ادبی نیز به آن اشاره شده)، پرداختن به نقاط عکس و مقابل آن است، بر همین مبنا، مطالبی را خدمت علاقمندان ارائه می‌کنم. مطالب پیش‌رو مبتنی بر تجربه‌های زیسته است و البته قابل تعمیم به همه‌ی محیط‌ها و افراد نیست و موارد خلاف آنچه ذکر می‌شود، کم نیست. (پیشاپیش از طولانی بودن مطالب عذرخواهی می‌کنم اما برخود لازم دیدم به آن بپردازم).
برای برگزاری یک مصاحبه‌ی ناخوشایند، ناعادلانه و غیرحرفه‌ای در نظر گرفتن نکات ذیل الزامی است:
- بعد از گذشت مدت زمان زیادی از ثبت نام داوطلبان (حتی دو یا سه سال) با توجیهات مختلف، اقدام به اطلاع‌رسانی برای انجام مصاحبه کنید.
- هر چه تعداد داوطلبان بیشتر، مصاحبه معقول‌تر، حتی اگر علم به این داریم که رزومه‌ی داوطلبان با نیاز ما مطابقت ندارد.
- حداقل یکی دو بار و به فواصل چند ماهه قرار مصاحبه را با افراد، تنظیم و لغو کنید.
- حتما و حتما تمام داوطلبان به هر تعداد که باشند را در یک روز برای مصاحبه دعوت کنید حتی اگر منجر به انتظار طولانی داوطلبان یا تاثیر منفی خستگی هیئت مصاحبه‌کننده روی تعامل آنها با داوطلبان و دقت آنها در عملکردشان شود.
- سعی کنید به نفرات آخر زمان کمتری اختصاص دهید. این توقع که آنها با برخورد پرانرژی شما مثل نفرات نخست مواجه شوند، به جا نیست!
- نگاه از بالا به پایین حتی‌المقدور فراموش نشود و حتما فراموش کنید که روزی در همان جایی بودید که داوطلب امروز نشسته است.
- به مدارک و اسناد بارگذاری شده در مراجع جذب اعتنا نکنید و مجددا از داوطلبان بخواهید همه‌ی مدارک را برای شما دسته‌بندی و ارسال کنند.
- علیرغم تأکید فراوان بر حذف نسخه‌های کاغذی از فرایندها، حتما از داوطلبان بخواهید تمام مدارک را با خود حمل کرده و از آنها نسخه‌ی کپی برای شما تهیه کنند.
- حتی در جلسه‌ی مصاحبه میتوانید از داوطلب بخواهید تا اصل تمام کتاب‌های تألیفی را به شما جهت مستندسازی نشان دهد! (فارغ از حجم کتاب‌ها و مسافتی که داوطلبان از شهرهای دور و نزدیک باید با این ملزومات طی کنند)
- برای افزایش استرس داوطلب میتوانید از او بخواهید (علیرغم اینکه اصل و کپی مدارک را برای شما به صورت سازماندهی شده آورده)؛ هم زمان با پاسخ دادن به پرسش‌ها، مستندات سخنانش را از پوشه خارج کرده و به شما تحویل دهد. حتما به او گوشزد کنید که هرچه را در همان لحظه تحویل ندهد، امتیاز آن محاسبه نخواهد شد.
- اگر مایلید میتوانید اصل مدارک داوطلب را نیز برای بررسی گرفته و مدتی (چندین روز) نزد خود نگاه دارید! اجازه دهید خود داوطلب برای بازگشت مدارکش تماس بگیرد.
- رزومه‌ی داوطلب را که از چندین طریق دریافت نمودید، باز به دقت مطالعه نکنید و سعی کنید تمرکزتان را صرفا بر نقاط ضعف احتمالی بگذارید.
- به داوطلب فرصت معرفی خودش را ندهید.
- هیئت مصاحبه کننده هم خودشان را معرفی نکنند و این حق طبیعی و اصل رسمی تمام مصاحبه‌ها و جلسات را (با پیش‌فرض‌ها و توجیهات مختلف) نادیده بگیرند!
- پشت سر هم سوالات را طرح کنید و مرتب رشته‌ی کلام داوطلب را قطع کنید تا فرصت معقول برای ارائه‌ی دانش و تجاربش را نداشته باشد، چون شما قبلا پیش فرض‌هایتان را در مورد داوطلبان در ذهن بنا و تبدیل به دژی نفوذناپذیر کرده‌اید.
- پرسش‌ها را حتی‌المقدور از اطلاعات پایه، سطحی و محفوظات دوره‌ی کارشناسی طرح کنید (که به نظر می‌رسد ریشه در عدم اعتماد به سیستم آموزشی دارد که خود نیز جزئی از آن هستید!) به این نکته که داوطلب چه موفقیت‌ها و دستاوردهایی داشته، بی توجه باشید.
- در مورد محتوای روزمه‌ی داوطلب حتی نقاطی که در تخصص شما نیست، حتما نظرات کوبنده طرح کنید و حتی در صورت مقاومت محترمانه و مستدل و معقول داوطلب، بر موضع خود پافشاری کنید.
- از طرح پرسش‌های نامرتبط با مصاحبه و شخصی نیز غافل نشوید، حتی میتوانید شایعاتی را که در مورد یک داوطلب از منابع غیررسمی شنیده‌اید طرح کنید تا فضا برای او ناخوشایندتر شود!
- چارچوب و روالی برای مصاحبه نداشته باشید و حتما یکی دو تفر از تیم با صحبت نکردن و نشانه‌هایی در چهره، بی اهمیت بودن بررسی داوطلب را به او نمایش دهند.
- هیچ گاه به این نکته توجه نکنید که در مصاحبه آنچه مهم است شفافیت، عدالت و صداقت است و باید مراقب کرامت انسانی داوطلبان بود. چه ما داوطلبی را حائز شرایط بدانیم چه ندانیم نباید مراقب باشیم که روال مصاحبه و برخورد سلیقه‌ای ما تمام داشته‌ها و دانش او را زیر سوال برده و او را به کلی از سیستم و روال‌ها ناامید کند (به ویژه در مورد داوطلبان جوان‌تر).
- از طرح پرسش‌ها مرتبط با کاری که برای آن فراخوان داده‌اید، به صورت شفاف اجتناب کنید و حتی از داوطلب نخواهید که توضیح دهد قرار است چه کار مهمی برای مجموعه انجام دهد (تا قدرت تحلیل او را از شرایط سازمان/مجموعه و گستره‌ی دید او را بسنجید).
- حتما و حتما برای داوطلبانی که سالهاست در جایی مشغول به کار هستند نسبت به داوطلبانی که در استخدام نیستند و می‌توانند سال‌های بیشتری به مجموعه خدمت کنند و اولویت بر توسعه‌ی اشتغال برای این گروه است، امتیازاتی قائل شوید.
- و متاسفانه در برخی موارد: همه‌ی این کارها را با علم به اینکه قرار نیست داوطلب/داوطلبانی جذب شوند انجام دهید...
