کتابدارانه

مروری بر آموزه ها، ناشناخته ها، پدیده ها و شخصیت شناسی چهره های برجسته علم اطلاعات و دانش شناسی

کتابدارانه

مروری بر آموزه ها، ناشناخته ها، پدیده ها و شخصیت شناسی چهره های برجسته علم اطلاعات و دانش شناسی

سلام بر شما که هنوز با بوی خوش کاغذ زندگی میکنید ...
سلام بر شما که هنوز برای ادامه خوندن، تای بالایی کاغذ کتاب رو باز می کنید ...
سلام بر شما که کتاب براتون هنوز همون یار دبستانیه...
... و سلام بر کسی که گفت: " کتابداری اقیانوسی است، به عمق یک وجب " و خیلی ها در این یک وجب غرق و خیلی ها به سلامت به ساحل دانایی و توانایی رسیدن ...

این وبلاگ مجالی است تا چند خطی میهمان نگاهتان باشم و مطالب کتابدارانه را با شما اهل کتاب، پیشکسوتان، اساتید و دانشجویان دانش شناسی به اشتراک بگذارم و از تجربیات و نظرات شما بهرمند گردم.

۴۲ مطلب با موضوع «کتابدارانه» ثبت شده است

با سلام و احترام خدمت همراهان گرامی،

با توجه به فضایی که توسعه ابزارهای هوش مصنوعی در بین اقشار مختلف جامعه به ویژه در مورد مشاغل ایجاد کرده است، بنده نیز بر خود لازم می‌دانم نکاتی چند را در این مورد ذکر کنم:

ابهامات و نگرانی‌هایی در مورد تاثیر فناوری‌ها بر آینده حرفه‌ها از جمله کتابداری وجود دارد.

متاسفانه این یکی از روال‌های مرسوم است که در چنین مواقعی مسائل را بسیار کلان و پیچیده کنیم و برای همیشه در جزیره‌ای دورافتاده از واقعیت اجتماع بمانیم. لازمه ادامه حیات پویای یک حرفه و رشته، کنشگری و پاسخگویی آن به نیازهای واقعی جامعه و همگامی با مردم به ویژه در بحران‌ها و موقعیت‌های خاص است. جایی که مردم به حامی و پناهگاه احتیاج دارند.

آنچه می‌تواند در آینده، کتاب، کتابداری و کتابخانه‌ها را زنده نگه دارد همان کارکردهای اصیل آن است. به عقیده من لازم نیست مسئله را پیچیده  یا محدود به طبقات خاص کنیم. درک اینکه مردم از همه طبقات اجتماع اکنون با چه چالش‌ها و مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند، و حرفه ما چگونه می‌تواند به حل بخشی از آن کمک کند؛ مسیر را روشن می‌کند.

اینکه افراد جامعه حس کنند به کمک حرفه ما آینده را پیش‌بینی و برای آن آماده می‌شوند و در نتیجه مشکلات کمتری گریبانگیر آنها می‌شود حس نیاز آنها را به ما و حرفه ما زنده نگه می‌دارد. در ادامه به مواردی اشاره می‌کنم:

- بازنگری و توسعه زیست‌بوم حرفه مطابق با نیازهای روز اجتماع.

- پرداختن به مسائلی از قبیل بحران انرژی که نام ناترازی بر آن نهاده شده اخیرا از مشکلات روزمره افراد جامعه است. کتابخانه‌هایی که خود را برای این بحران‌ها آماده می‌کنند (با استفاده از راهکارهای متفاوت مثل استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر، نور طبیعی در محیط کتابخانه یا حتی تغییر الگوی فضای سبز کتابخانه مطابق اقلیم هر شهر و...) و حرفه‌مندانی که به مردم برای پیشگیری و مواجهه با چنین شرایطی آموزش می‌دهند مطمئنا هم از سوی جامعه و هم حاکمیت ارزش ذاتی خود را باز می‌یابند.

- توسعه خدمات کودک و نوجوان از جمله مهارت‌آموزی از دیگر بسترهایی است که حرفه می‌تواند از طریق آن اصطلاحا جای خود را بیشتر در دل افراد جامعه باز کند.

- برگزاری دوره‌هایی با کمک نیروهای داوطلب ( بازنشستگان عزیز و دیگر گروه‌های مستعد) برای آموزش مهارت‌هایی که ارائه آنها در آموزشگاه‌ها مستلزم هزینه فراوان است.

- چالش‌هایی که  در رابطه با تغییرات الگوهای یادگیری و مطالعه دانش‌آموزان، بی انگیزگی آنان و میانگین نمرات پایین آنها حکایت از آن دارد. بخشی از این بحران با آموزش روش‌های بهینه مطالعه و مرور و مشاوره در جهت استعدادیابی درکتابخانه‌ها قابل بهبود است.

- ارائه خدمات به گروه‌های آسیب پذیر اجتماع از جمله سالمندان (ارائه راهنمایی، آموزش و کمک در جهت انجام برخی از روندهای ادارای برخط/ آنلاین که بسیاری از آنها را سردرگم و راهی کافی نت‌ها کرده و بعضا زمینه سوء استفاده از اطلاعات آنها را فراهم می‌کند)

- مسئله مهاجران پرشمار نیز از مواردی است که زوایایی از آن می‌تواند توسط حرفه‌مندان ما در کتابخانه‌ها پوشش داده شود، آموزش قوانین، حقوق و تکالیف شهروندی حداقل به بخشی از این افراد به بهبود شرایط آشفته این گروه به ویژه در برخی شهرهای شرق و جنوب شرق ایران کمک می‌کند (این مهم در شرایطی که فرزندان مهاجران در مدارس سطح شهر در حال آموزش هستند خیلی دور از ذهن نیست).

در نظر گرفتن این موارد (که ممکن است بخشی از آنها نیز اجرا شده باشد)، به‌صورت منسجم و برنامه‌ریزی شده و در چارچوب آماده‌سازی دانشجویان و حرفه‌مندان برای ارائه خدمت در چنین شرایطی، باعث رفع نیازهای مهمی از جامعه شده و حتی توجه حاکمیت را به نقش آفرینی حرفه در بستر اجتماع جلب می‌کند.

به امید اینکه با تلاش و همفکری شاهد رقم خوردن اتفاقات خوشایند برای رشته و حرفه باشیم.

  • هدی هماوندی

با سلام و احترام خدمت همراهان عزیز،

به اطلاع می‌رسانم کار ترجمه اثر "کتابخانه 2035" به قلم ساندرا هیرش، از چند ماه گذشته توسط بنده و یکی از اساتید بزرگوار (پس از مکاتبه با نویسنده و ناشر اثر) در حال انجام است و مراحل پایانی را طی می کند.

امید است در توسعه دیدگاه ما به کتابخانه‌های آینده موثر باشد.

  • هدی هماوندی

مقاله ای در باب چالش‌های بازیابی اطلاعات و چگونگی حل آن

How can a search for the comic book hero Batman also yield articles about the coding language Python?

We increasingly rely on online search systems to filter out the growing amount of information we are really interested in, but these systems can make mistakes, be biased and be unclear. Why does that happen and what can we do about it?....
  • هدی هماوندی

سلام به دوستان و همراهان کتابدارانه

یکی از مهمترین راه‌های بهبود و توسعه خدمات در هر سازمان، شرکت و...ارزیابی و سنجش خدمات ارائه شده مبتنی بر استانداردها، اهداف و معیارهای مرتبط به ماهیت آن سازمان است. این امر نه تنها در مورد کتابخانه‌ها نیز صدق می کند بلکه بدلیل تعامل آنها با اقشار مختلف جامعه بسیار دارای اهمیت است. در ادامه به برخی از معیارهای سنجش موفقیت و تاثیرگذاری خدمات کتابخانه‌های عمومی در نوشتاری تحت عنوان "کیفیت کتابخانه= کیفیت زندگی!" به نقل از (Maureen DeLong) اشاره می کنیم:

1- مشارکت در برنامه‌های سواد آموزی

2- افزایش دسترس‌پذیری منابع

3- برنامه‌های آموزشی مربوط به فناوری و سواد دیجیتال

4- ارائه خدمات و ارتباط با بخش‌های کمتر برخوردار جامعه

5- ارائه برنامه‌ها به منظور مشارکت خانواده‌ها و والدین

6- خدمات چندفرهنگه و چندزبانه

7- همکاری با نهادهای آموزشی، مدارس و مدرسان

متن کامل در لینک زیر در دسترس است:

https://communityplaymaker.com/listicle/quality-of-library-quality-of-life/

به نظر می‌رسد اگر حتی چند مورد از موارد بالا با توجه به بضاعت و امکانات هر کتابخانه مورد توجه قرار گرفته و به انجام برسد، تاثیر قابل توجهی نه تنها در بهبود خدمات کتابخانه بلکه در توسعه روابط اقشار مختلف مردم با کتابخانه های عمومی (من اسم آنرا می گذارم آشتی!) خواهد داشت.

 

  • هدی هماوندی

با سلام و احترام 

یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های همیشگی حرفه‌مندان و متخصصان کتابداری برقراری تعامل مناسب بین جامعه و کتابخانه‌ها است. به نظر می‌رسد برای پرداختن به این مبحث یکی از مهمترین مقدمات، تأمل و درنگ در نقش و کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌ها و خصوصا کتابخانه‌های عمومی است. چرا که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کتابخانه‌های عمومی از طرف جامعه بعنوان مکان‌هایی نه فقط جهت مطالعه بلکه برای حل چالش‌ها و پاسخگویی به پرسش‌ها پذیرفته شده‌اند. افراد از گروه‌های مختلف اجتماعی و همچنین سطح تحصیلات و سنین متفاوت با اشتیاق برای تامین نیازهای گوناگون از ساده‌ترین و ابتدایی ترین نوع مانند تهیه پرینت، دسترسی به اینترنت رایگان گرفته تا نیازهایی مانند دسترسی و ثبت نام در وبسایت‌های دولتی و انجام امور اداری بصورت آنلاین (خصوصا برای افراد سالمند و کسانی که به هر دلیلی به رایانه دسترسی ندارند)، جستجوی منابع در ارتباط با یک پرسش خاص، ارائه و به اشتراک گذاری  یک مهارت هنری و یا یک تخصص بصورت داوطلبانه و... به کتابخانه مراجعه می‌کنند. این مراجعات معمولا بصورت یک برنامه روتین  (مثل رفتن به خرید) در زندگی روزانه بسیاری از خانواده‌ها و افراد جای خود را بخوبی باز کرده است. مورد اخیر هم به دلیل ایجاد احساس نیاز به کتابخانه از سنین پایین، بصورت کاملا برنامه‌ریزی شده و هدفمند و اغلب در سیستم آموزشی است. بنابراین نمی‌توان بدون برخی پیش‌نیازها توقع پویایی ایده‌آل، بهره‌مندی از ظرفیت‌های پرشمار و مقبولیت کتابخانه‌ها را در جامعه داشت. بسیاری افراد از سنین کودکی برای تامین نیازهای مختلف و به بهانه‌های گوناگون به کتابخانه رفت و آمد دارند و علاوه براین شاهد هستند که اعضای مختلف خانواده از جمله والدین، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ از امکانات مختلف کتابخانه استفاده می‌کنند. البته عناصر متعدد دیگر از جمله مبلمان و طراحی فضای کتابخانه نیز در این مورد بسیار کمک کننده است. در یک تجریه عینی شاهد بودم که چطور حتی مهاجران برای بحث فراگیری زبان و تعامل با یکدیگر  به کتابخانه مراجعه می‌کنند و در امتداد این زنجیره تعامل اجتماع و کتابخانه، خدمات گیرندگان گذشته بصورت داوطلبانه و اغلب رایگان به کمک کارکنان کتابخانه در بحث آموزش زبان و....آمده و باعث رونق گرفتن بیشتر این فضا می‌شوند. نتیجه این خدمات متقابل، پویایی کتابخانه در اجتماع در عین دور نشدن از اهداف اصیل خود (و یا به آب و آتش زدن برای جذب مخاطب) است.

  • هدی هماوندی

با سلام و احترام خدمت همراهان کتابدارانه،

توسعه و پیشرفت فناوری های مبتنی بر رایانه و شبکه جهانی وب با سرعت خیره کننده محیط زندگی، کار و اجتماع و حتی مناسبات شخصی ما را متاثر می‌کند. هر یک از ما حتی اگر پا به میانسالی هم نگذاشته باشیم می‌توانیم از فناوری هایی یاد کنیم که در زمانی نه چندان دور رایج بوده و اینک منسوخ شده اند. شاید استفاده از فلاپیها و سی دی‌ها و در مقابل بهره‌گیری از محیط های رایانش ابری مانندگوگل درایو  نمونه های ملموسی باشند. در این میان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی هم از این سیر تغییر و تحول در فناوری به منظور ارائه خدمات و جلب رضایت کاربران بهره مند شده اند. هرچند که این موضوع چالش هایی را خصوصا در بحث زیرساخت‌ها، تجهیزات،  قوانین، نیروی انسانی و...به همراه داشته است.

یکی از فناوری هایی که در سال های اخیر بسیاری مشاغل را دستخوش تغییرات و چالش‌های زیادی کرده، هوش مصنوعی است. به تازگی فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی با عنوان ChatGPT با هدف درک بهتر زبان طبیعی انسان و به منظور ارائه پاسخ های دقیق‌تر به کاربران در حال گسترش است. هرچند اینگونه فناوری ها مراحل آغازین خود را سپری می‌کنند اما تجربه (خصوصا در کشورهای توسعه یافته) نشان داده شناخت، مطالعه و حتی ایجاد آمادگی برای کاربرد،  پذیرش و توسعه این ابزارها از اساسی ترین ملزومات حرفه ها و محیط های کاری مختلف به ویژه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است. 

 در شرایطی که ما هنوز در بحث موتورهای کاوش معنایی و پوشش کامل زبان فارسی توسط جستجوگرها و سامانه‌های بازیابی اطلاعات چالش های متعدد داریم، لازم است در بخش آموزش (برنامه‌های درسی، منابع و کتب) و پژوهش (پایان‌نامه‌ها و تحقیقات) کتابداری بیشتر، عمیق تر و عمل گرایانه تر به این فناوری ها پرداخته شود. علاوه بر این، تاثیرات این فناوری ها بر آینده حرفه از جمله حذف شدن احتمالی برخی مشاغل تعریف شده سنتی نیز در خور توجه است.

در ادامه عنوان و پیوند مربوط به مقاله ای در مورد تاثیرات فناوری ChatGPT جهت مطالعه بیشتر آمده است:

Chatting about ChatGPT: How may AI and GPT impact academia and libraries?

 

  • هدی هماوندی

سلام به همراهان وبلاگ کتابدارانه،

در این مطلب به معرفی اثری نظری در مورد مبانی علمی و حرفه ای رشته کتابداری می پردازم که امیدوارم برای دانشجویان و علاقمندان این حوزه مفید باشه.

کتاب "مطالعه تحلیلی- تاریخی رویکردهای علمی و حرفه ای کتابداری" به قلم خانم دکتر فاطمه معتمدی از اساتید گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1399 توسط چاپ و نشر ایران درچهار فصل منتشر شده که با رویکردی شناختی به تشریح و تبیین ابعاد وجودی رشته کتابداری در بستر تاریخ نظریات می پردازد. در ادامه بخشی از مقدمه این اثر را می‌خوانیم:

"یکی از مهم‌ترین موضوعات در ایجاد ساختار نظری کتابداری و اطلاع رسانی، تعیین تعلق این رشته به حوزه علوم و دانش‌های بشری یا حوزه حرفه‌ها و فنون و یا تبیین ساختی ترکیبی مرکب از حرفه و علم برای آن است... برای این منظور ساختار کتاب به شکلی است که نویسنده برای ورود به بحث، بعد از پرداختن به بررسی های تاریخی موضوع در سه مقطع زمانی پیش از دهه 70 میلادی، از دهه 70 تا 90 میلادی و پس از دهه 90، مبتنی بر دو رویکرد علمی و نظری، دیدگاه خود را در خصوص حرفه و علم و نسبت این مفاهیم با کتابداری با استفاده از تعاریف متعارف بیان کرده تا خواننده متکی بر پایه‌های استدلال مشخص به تحلیل خود از ساختار نظری کتاب برسد"

عناوین فصل‌های این کتاب به این شرح است:

- بررسی رویکردهای نظری و علمی کتابداری در فرآیند تحول علمی و حرفه‌ای

- زمینه‌ها و ابعاد علمی کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته

- زمینه‌ها و ابعاد حرفه‌ای کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته

- مناسبات کتابداری با علم و حرفه

برای تهیه کتاب بصورت آنلاین می توانید از لینک زیر استفاده کنید:

https://chaponashr.ir/book_detail.php?book_ID=1275&type=1

  • هدی هماوندی

شرکت گوگل که چند سالی است با شتاب رقبای خود را حداقل در حوزه موتورهای کاوش پشت سر می گذارد، چندی پیش فناوری FLoC را معرفی کرد. این فناوری که بر روی انواع مرورگرها قابل اجراست و اطلاعات مربوط به  جستجوی کاربران و مراجعات آنها وبسایت ها و...را در سطح پیشرفته و البته چالش برانگیزی تحلیل می کند؛ بسیار پیچیده تر از آنچه بعنوان «کوکی» می‌شناسیم با هدف استفاده از اطلاعات کاربران برای تبلیغات، عمل می کند.

در مورد پذیرش این فناوری در مرورگرهای مختلف غیر از کروم، اختلافاتی وجود دارد، خصوصا بدلیل لزوم حفظ امنیت اطلاعات کاربران.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد لینک زیر را دنبال کنید:

https://tech.hindustantimes.com/tech/news/googles-floc-what-is-it-and-why-so-many-other-browsers-are-against-it-71618391396349.html

  • هدی هماوندی

چند روزی از آغاز بهار نگذشته بود که خبر درگذشت ناگهانی استاد فرهیخته زنده‌یاد مهدی شفیعی، جامعه کتابداری کرمان و سایر همکاران و دوستداران ایشان را بهت زده کرد. غم فقدان این استاد پیشکسوت و با اخلاق را گرامیداشت و نکوداشت یاد و منش ایشان اندکی تسکین می‌دهد چرا که نام و کردار نیکو جاودان است و بی زوال.

  به همین مناسبت، آیین بزرگداشت استاد پیشکسوت گروه کتابداری دانشگاه شهید باهنر کرمان زنده‌یاد مهدی شفیعی با حضور جمع زیادی از دوستداران ایشان بصورت مجازی برگزار شد. در این آیین که به همت گروه علم اطلاعات و مرکز انفورماتیک دانشگاه باهنر و همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کرمان و با حضور و همکاری خانواده محترم ایشان و اساتید دانشکده ادبیات و علوم انسانی، همکاران، کتابداران، دانشجویان و دوستان این استاد فقید برگزار گردید، به ذکر ابعاد شخصیتی، فضائل علمی و اخلاقی و خاطراتی از ایشان پرداخته شد. 

امید که قدردان پیشکسوتانی که بهره‌مند حضورشان هستیم باشیم و حافظ و وارث راستین دستاوردهای ایشان 

 

  • هدی هماوندی

سلام به همراهان کتابدارانه

 

خیلی وقتها می دانیم که مثلا گوگل بسیار پراستفاده تر از موتورهای جستجوی دیگر است اما آیا می توانیم بدون آمار و منابع مستند این واقعیت را در متن پایان نامه یا مقاله یا ارائه خودمان بیاوریم؟!! بنابراین نیاز است که از منابع معتبر استفاده کنیم.

مطلبی که در ادامه می آید می تواند برای دانشجویان علاقمند به موضوعات مربوط به موتورهای کاوش و رفتار اطلاعاتی کاربران کاربردی باشد چرا که در بسیاری موارد لازم است از منبع یا منابعی آمارهای مستند این حوزه را استخراج کنند.

Statista نام یک استارت آپ در کشور آلمان است که به واسطه فعالیت هایش از سال 2008 تا کنون برنده جوایز متعددی در این حوزه شده است.

پلتفرم Statista حاوی اطلاعات، آمار، اینفوگرافیک، نمودارها و گراف های متنوع در مورد استفاده از موتورهای جستجو، رفتارهای کاربران، کلیدواژه های جستجو شده و موراد متعدد دیگر در کشورهای مختلف است. نحوه تحلیل و تنوع و روزآمدی آمارها و اطلاعات ارائه شده در این پلتفرم  برای صاحبان کسب و کارهای آنلاین و  همچنین محققان خصوصا در حوزه رفتار اطلاعاتی کاربران و موتورها و ابزارهای کاوش در اینترنت ارزشمند است.

بجز از این پایگاه وبسایت های دیگری هم از جمله Alexa و Searchenginewatch  در این حوزه فعالیت می کنند.

لینک مربوط به صفحه اصلی این پایگاه :

https://www.statista.com/

  • هدی هماوندی