کتابدارانه

مروری بر آموزه ها، ناشناخته ها، پدیده ها و شخصیت شناسی چهره های برجسته علم اطلاعات و دانش شناسی

کتابدارانه

مروری بر آموزه ها، ناشناخته ها، پدیده ها و شخصیت شناسی چهره های برجسته علم اطلاعات و دانش شناسی

سلام بر شما که هنوز با بوی خوش کاغذ زندگی میکنید ...
سلام بر شما که هنوز برای ادامه خوندن، تای بالایی کاغذ کتاب رو باز می کنید ...
سلام بر شما که کتاب براتون هنوز همون یار دبستانیه...
... و سلام بر کسی که گفت: " کتابداری اقیانوسی است، به عمق یک وجب " و خیلی ها در این یک وجب غرق و خیلی ها به سلامت به ساحل دانایی و توانایی رسیدن ...

این وبلاگ مجالی است تا چند خطی میهمان نگاهتان باشم و مطالب کتابدارانه را با شما اهل کتاب، پیشکسوتان، اساتید و دانشجویان دانش شناسی به اشتراک بگذارم و از تجربیات و نظرات شما بهرمند گردم.

با سلام و احترام 

یکی از دغدغه‌ها و چالش‌های همیشگی حرفه‌مندان و متخصصان کتابداری برقراری تعامل مناسب بین جامعه و کتابخانه‌ها است. به نظر می‌رسد برای پرداختن به این مبحث یکی از مهمترین مقدمات، تأمل و درنگ در نقش و کارکردهای اجتماعی کتابخانه‌ها و خصوصا کتابخانه‌های عمومی است. چرا که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته کتابخانه‌های عمومی از طرف جامعه بعنوان مکان‌هایی نه فقط جهت مطالعه بلکه برای حل چالش‌ها و پاسخگویی به پرسش‌ها پذیرفته شده‌اند. افراد از گروه‌های مختلف اجتماعی و همچنین سطح تحصیلات و سنین متفاوت با اشتیاق برای تامین نیازهای گوناگون از ساده‌ترین و ابتدایی ترین نوع مانند تهیه پرینت، دسترسی به اینترنت رایگان گرفته تا نیازهایی مانند دسترسی و ثبت نام در وبسایت‌های دولتی و انجام امور اداری بصورت آنلاین (خصوصا برای افراد سالمند و کسانی که به هر دلیلی به رایانه دسترسی ندارند)، جستجوی منابع در ارتباط با یک پرسش خاص، ارائه و به اشتراک گذاری  یک مهارت هنری و یا یک تخصص بصورت داوطلبانه و... به کتابخانه مراجعه می‌کنند. این مراجعات معمولا بصورت یک برنامه روتین  (مثل رفتن به خرید) در زندگی روزانه بسیاری از خانواده‌ها و افراد جای خود را بخوبی باز کرده است. مورد اخیر هم به دلیل ایجاد احساس نیاز به کتابخانه از سنین پایین، بصورت کاملا برنامه‌ریزی شده و هدفمند و اغلب در سیستم آموزشی است. بنابراین نمی‌توان بدون برخی پیش‌نیازها توقع پویایی ایده‌آل، بهره‌مندی از ظرفیت‌های پرشمار و مقبولیت کتابخانه‌ها را در جامعه داشت. بسیاری افراد از سنین کودکی برای تامین نیازهای مختلف و به بهانه‌های گوناگون به کتابخانه رفت و آمد دارند و علاوه براین شاهد هستند که اعضای مختلف خانواده از جمله والدین، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ‌ از امکانات مختلف کتابخانه استفاده می‌کنند. البته عناصر متعدد دیگر از جمله مبلمان و طراحی فضای کتابخانه نیز در این مورد بسیار کمک کننده است. در یک تجریه عینی شاهد بودم که چطور حتی مهاجران برای بحث فراگیری زبان و تعامل با یکدیگر  به کتابخانه مراجعه می‌کنند و در امتداد این زنجیره تعامل اجتماع و کتابخانه، خدمات گیرندگان گذشته بصورت داوطلبانه و اغلب رایگان به کمک کارکنان کتابخانه در بحث آموزش زبان و....آمده و باعث رونق گرفتن بیشتر این فضا می‌شوند. نتیجه این خدمات متقابل، پویایی کتابخانه در اجتماع در عین دور نشدن از اهداف اصیل خود (و یا به آب و آتش زدن برای جذب مخاطب) است.

  • هدی هماوندی

با سلام و احترام خدمت همراهان کتابدارانه،

توسعه و پیشرفت فناوری های مبتنی بر رایانه و شبکه جهانی وب با سرعت خیره کننده محیط زندگی، کار و اجتماع و حتی مناسبات شخصی ما را متاثر می‌کند. هر یک از ما حتی اگر پا به میانسالی هم نگذاشته باشیم می‌توانیم از فناوری هایی یاد کنیم که در زمانی نه چندان دور رایج بوده و اینک منسوخ شده اند. شاید استفاده از فلاپیها و سی دی‌ها و در مقابل بهره‌گیری از محیط های رایانش ابری مانندگوگل درایو  نمونه های ملموسی باشند. در این میان کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی هم از این سیر تغییر و تحول در فناوری به منظور ارائه خدمات و جلب رضایت کاربران بهره مند شده اند. هرچند که این موضوع چالش هایی را خصوصا در بحث زیرساخت‌ها، تجهیزات،  قوانین، نیروی انسانی و...به همراه داشته است.

یکی از فناوری هایی که در سال های اخیر بسیاری مشاغل را دستخوش تغییرات و چالش‌های زیادی کرده، هوش مصنوعی است. به تازگی فناوری مبتنی بر هوش مصنوعی با عنوان ChatGPT با هدف درک بهتر زبان طبیعی انسان و به منظور ارائه پاسخ های دقیق‌تر به کاربران در حال گسترش است. هرچند اینگونه فناوری ها مراحل آغازین خود را سپری می‌کنند اما تجربه (خصوصا در کشورهای توسعه یافته) نشان داده شناخت، مطالعه و حتی ایجاد آمادگی برای کاربرد،  پذیرش و توسعه این ابزارها از اساسی ترین ملزومات حرفه ها و محیط های کاری مختلف به ویژه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی است. 

 در شرایطی که ما هنوز در بحث موتورهای کاوش معنایی و پوشش کامل زبان فارسی توسط جستجوگرها و سامانه‌های بازیابی اطلاعات چالش های متعدد داریم، لازم است در بخش آموزش (برنامه‌های درسی، منابع و کتب) و پژوهش (پایان‌نامه‌ها و تحقیقات) کتابداری بیشتر، عمیق تر و عمل گرایانه تر به این فناوری ها پرداخته شود. علاوه بر این، تاثیرات این فناوری ها بر آینده حرفه از جمله حذف شدن احتمالی برخی مشاغل تعریف شده سنتی نیز در خور توجه است.

در ادامه عنوان و پیوند مربوط به مقاله ای در مورد تاثیرات فناوری ChatGPT جهت مطالعه بیشتر آمده است:

Chatting about ChatGPT: How may AI and GPT impact academia and libraries?

 

  • هدی هماوندی

" روح شوخ و با نمک آغ بابا هر شب سراغ ننه بابا می‌آید. می‌نشیند لب باغچه گل‌های لاله عباسی، گردن کج می‌کند و چیزی می‌خواهد، انگور ریش بابا، کماج، روغن جوشی، آبگوشت با برگه به، چنگمال و....(سطرهایی از فصل 30 کتاب شما که غریبه نیستید)

شما که غریبه نیستید عنوان کتابی (خودسرگذشت نامه) به قلم نویسنده محبوب کودک و نوجوان و چهره ماندگار این حوزه، هوشنگ مرادی کرمانی است. مطالعه این اثر فوق العاده که در آن نویسنده با نهایت صداقت، صمیمیت و ظرافت به بیان سرگذشت خود از کودکی تا جوانی پرداخته را اگر تا الان انجام نداده‌اید، پیشنهاد می‌کنم.

مرادی کرمانی در این کتاب با زیرکی ضمن بازگو نمودن خاطرات و سرگذشتش مخاطب را با فرهنگ، آداب و رسوم و حتی لهجه محل تولد و پرورش خود یعنی روستای سیرچ و شهر کرمان بخوبی آشنا می‌کند. هرچند در خیلی از سطرهای کتاب فقر، تنهایی، خرافات و سایر واقعیت‌های آن روزهای زندگی "هوشو" (نویسنده)....خواننده را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما طنازی و قلم روان و لحن صمیمی نویسنده اجازه نمی‌دهد غبار غم ماندگار شود و حال و هوای مخاطب را عوض می‌کند. به نظر می‌رسد در این اثر سعی شده تا در لایه‌های متعدد و عمیق به بیان حقایق تلخ و شیرین زندگی نه تنها نویسنده که یک قشر از اجتماع پرداخته شود که هنوز هم با گذشت سالهای زیاد نه تنها در جامعه ما که در بسیاری جوامع قابل لمس است. نکته اخیر باعث جذابیت دوچندان "شما که غریبه نیستید" شده. بعد از مطالعه این اثر شما ظاهر، لحن گفتار و بسیاری از ویژگی‌های نویسنده را از زاویه دیگری خواهید دید...زوایه‌ای که خود مرادی کرمانی در این اثر از آن پرده برداشته و پیش روی شما قرار داده. علاوه براین، جای تعجب نیست اگر در طول مطالعه این اثر بارها با خواندن خیال‌پردازی‌های بی‌انتهای "هوشو" به یاد "مجیدِ" سریال قصه‌های مجید بیفتید!

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که این اثر به زبان‌های مختلف ترجمه و تاکنون بارها تجدید چاپ شده و جوایز و افتخارات متعددی از جمله عنوان کتاب برگزیده از سوی کتابخانه بین المللی مونیخ آلمان (IYL) را از آن خود کرده است.

  • هدی هماوندی

کتاب متون تخصصی انگلیسی 2 برای دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی به قلم خانم دکتر مژده سلاجقه مدیرگروه علم اطلاعات دانشگاه شهید باهنر کرمان و آقای دکتر محمد عباس نژاد توسط انتشارات این دانشگاه منتشر شد.

این اثر شامل 13 درس است که در تالیف آن سعی شده تا از منابع معتبر، روزآمد و تخصصی مرتبط با رشته علم اطلاعات استفاده شود و متون گردآوری شده با سرفصل‌های مصوب وزارت علوم برای دانشجویان این رشته تطابق داشته باشد تا علاوه بر دانش زبانی اطلاعات تخصصی دانشجویان ارتقاء یابد. بر همین اساس، در فصلهای سیزده گانه کتاب به عناوین و موضوعات زیر پرداخته شده است:

- فناوری اطلاعات و ارتباطات

- کتابخانه های دیجیتال

- سیستم های اطلاعاتی و آرشیوی

- سیستم های ذخیره و بازیابی اطلاعات

- پایگاه های داده

- خدمات اجتماعی کتابخانه ها

- چرخه و جریان اطلاعات

- بازاریابی اطلاعات

- رفتارهای اطلاع یابی (اطلاع جویی)

- سرعنوان موضوعی پزشکی (مش)

- نقش کتابداران حوزه پزشکی و سلامت 

و....

هر درس از کتاب مذکور شامل یک متن و نکات گرامری، واژگان جدید، درک مطلب و تمرین مربوط به آن است و سعی شده تقویت مهارت‌های چندگانه زبان انگلیسی و آشنایی با واژگان تخصصی رشته جهت توانمندسازی دانشجویان در جستجو و استفاده از منابع و انجام پژوهش در تنظیم ساختار درس‌ها مدنظر باشد. 

برای تهیه کتاب و اطلاعات بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.mybooket.com/fa/preview/58f612c544dc5f7d

  • هدی هماوندی

کتاب متون تخصصی انگلیسی برای دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی به قلم خانم دکتر مژده سلاجقه مدیرگروه علم اطلاعات دانشگاه شهید باهنر کرمان توسط انتشارات این دانشگاه منتشر شد.

این اثر مشتمل بر 14 درس است که در تالیف آن سعی شده تا از منابع معتبر، روزآمد و تخصصی مرتبط با رشته علم اطلاعات استفاده شود و متون گردآوری شده با سرفصل‌های مصوب وزارت علوم برای دانشجویان این رشته تطابق داشته باشد تا علاوه بر دانش زبانی اطلاعات تخصصی دانشجویان ارتقاء یابد. بر همین اساس، مولف در مقدمه کتاب به انتخاب متون هر بخش براساس محتوای تخصصی رشته از جمله  دروس زیر اشاره  می‌کند:

"- مقدمه‌ای بر آرشیو

- مدیریت مجموعه‌سازی

- سازماندهی اطلاعات

- خدمات مرجع

- علم اطلاعات و رسانه‌ها

- خدمات کتابخانه‌های عمومی- مدارس و دانشگاهی و...."

هر درس از کتاب مذکور شامل یک متن و نکات گرامری، واژگان جدید، درک مطلب و تمرین مربوط به آن است و سعی شده تقویت مهارت‌های چندگانه زبان انگلیسی و آشنایی با واژگان تخصصی رشته جهت توانمندسازی دانشجویان در جستجو و استفاده از منابع و انجام پژوهش در تنظیم ساختار درس‌ها مدنظر باشد.

  • هدی هماوندی

سلام به همراهان وبلاگ کتابدارانه،

در این مطلب به معرفی اثری نظری در مورد مبانی علمی و حرفه ای رشته کتابداری می پردازم که امیدوارم برای دانشجویان و علاقمندان این حوزه مفید باشه.

کتاب "مطالعه تحلیلی- تاریخی رویکردهای علمی و حرفه ای کتابداری" به قلم خانم دکتر فاطمه معتمدی از اساتید گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در سال 1399 توسط چاپ و نشر ایران درچهار فصل منتشر شده که با رویکردی شناختی به تشریح و تبیین ابعاد وجودی رشته کتابداری در بستر تاریخ نظریات می پردازد. در ادامه بخشی از مقدمه این اثر را می‌خوانیم:

"یکی از مهم‌ترین موضوعات در ایجاد ساختار نظری کتابداری و اطلاع رسانی، تعیین تعلق این رشته به حوزه علوم و دانش‌های بشری یا حوزه حرفه‌ها و فنون و یا تبیین ساختی ترکیبی مرکب از حرفه و علم برای آن است... برای این منظور ساختار کتاب به شکلی است که نویسنده برای ورود به بحث، بعد از پرداختن به بررسی های تاریخی موضوع در سه مقطع زمانی پیش از دهه 70 میلادی، از دهه 70 تا 90 میلادی و پس از دهه 90، مبتنی بر دو رویکرد علمی و نظری، دیدگاه خود را در خصوص حرفه و علم و نسبت این مفاهیم با کتابداری با استفاده از تعاریف متعارف بیان کرده تا خواننده متکی بر پایه‌های استدلال مشخص به تحلیل خود از ساختار نظری کتاب برسد"

عناوین فصل‌های این کتاب به این شرح است:

- بررسی رویکردهای نظری و علمی کتابداری در فرآیند تحول علمی و حرفه‌ای

- زمینه‌ها و ابعاد علمی کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته

- زمینه‌ها و ابعاد حرفه‌ای کتابداری و اطلاع رسانی در طول تاریخ این رشته

- مناسبات کتابداری با علم و حرفه

برای تهیه کتاب بصورت آنلاین می توانید از لینک زیر استفاده کنید:

https://chaponashr.ir/book_detail.php?book_ID=1275&type=1

  • هدی هماوندی

شرکت گوگل که چند سالی است با شتاب رقبای خود را حداقل در حوزه موتورهای کاوش پشت سر می گذارد، چندی پیش فناوری FLoC را معرفی کرد. این فناوری که بر روی انواع مرورگرها قابل اجراست و اطلاعات مربوط به  جستجوی کاربران و مراجعات آنها وبسایت ها و...را در سطح پیشرفته و البته چالش برانگیزی تحلیل می کند؛ بسیار پیچیده تر از آنچه بعنوان «کوکی» می‌شناسیم با هدف استفاده از اطلاعات کاربران برای تبلیغات، عمل می کند.

در مورد پذیرش این فناوری در مرورگرهای مختلف غیر از کروم، اختلافاتی وجود دارد، خصوصا بدلیل لزوم حفظ امنیت اطلاعات کاربران.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد لینک زیر را دنبال کنید:

https://tech.hindustantimes.com/tech/news/googles-floc-what-is-it-and-why-so-many-other-browsers-are-against-it-71618391396349.html

  • هدی هماوندی

Who Owns the News?: A History of Copyright

این اثر از Will Slauter که در سال 2019 و توسط دانتشارات دانشگاه استنفورد منتشر شده، برنده جایزه انجمن آموزش ژورنالیسم و ارتباطات جمعی است.

وی که بعنوان مدرس در دانشگاه Université Paris Diderot فرانسه فعالیت دارد در این کتاب به بررسی پیوند بین تاریخ روزنامه نگاری و قانون کپی رایت (حق مولف/نشر) در انگلستان و امریکا می‌پردازد. در این اثر وی سعی می‌کند نشان دهد که چگونه تغییرات و تحولات در فناوری، سیاست گذاری دولت‌ها و راهبردهای نشر، چشم‌انداز رسانه‌ها را تغییر داده است. این اثر با محوریت حق نشر اخبار نگارش شده است. نویسنده  همچنین به چالش ناشران برای حفاظت از اخبار انحصاری خود در مقابل کپی برداری می پردازد و اینکه در طی دهه‌های گذشته مناقشاتی در مورد نقش ضروری روزنامه‌ها و نیاز به آن برای انتشار اطلاعات از سویی و دشواری حفاظت از حقوق مالکیت اخبار از سوی دیگر مطرح بوده است. وی با پیگیری سیر تاریخی پیشرفت‌ها در نشر خبر از نخستین اخبار چاپی منتشرشده آغاز و با نشر اخبار در اینترنت به بحث خود خاتمه می دهد. وی با بررسی دیدگاه‌های مختلف، رویکردی تازه به بحث کپی رایت و تلاش برای کنترل جریان اخبار ارائه می کند. برای دیدن نقد و بررسی‌های مربوط به این اثر به لینک‌های زیر مراجعه کنید.

https://www.amazon.com/Who-Owns-News-History-Copyright-ebook/dp/B07L4YXQ5N

https://www.sup.org/books/title/?id=29452

 

  • هدی هماوندی

چند روزی از آغاز بهار نگذشته بود که خبر درگذشت ناگهانی استاد فرهیخته زنده‌یاد مهدی شفیعی، جامعه کتابداری کرمان و سایر همکاران و دوستداران ایشان را بهت زده کرد. غم فقدان این استاد پیشکسوت و با اخلاق را گرامیداشت و نکوداشت یاد و منش ایشان اندکی تسکین می‌دهد چرا که نام و کردار نیکو جاودان است و بی زوال.

  به همین مناسبت، آیین بزرگداشت استاد پیشکسوت گروه کتابداری دانشگاه شهید باهنر کرمان زنده‌یاد مهدی شفیعی با حضور جمع زیادی از دوستداران ایشان بصورت مجازی برگزار شد. در این آیین که به همت گروه علم اطلاعات و مرکز انفورماتیک دانشگاه باهنر و همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کرمان و با حضور و همکاری خانواده محترم ایشان و اساتید دانشکده ادبیات و علوم انسانی، همکاران، کتابداران، دانشجویان و دوستان این استاد فقید برگزار گردید، به ذکر ابعاد شخصیتی، فضائل علمی و اخلاقی و خاطراتی از ایشان پرداخته شد. 

امید که قدردان پیشکسوتانی که بهره‌مند حضورشان هستیم باشیم و حافظ و وارث راستین دستاوردهای ایشان 

 

  • هدی هماوندی

سلام به همراهان کتابدارانه

 

خیلی وقتها می دانیم که مثلا گوگل بسیار پراستفاده تر از موتورهای جستجوی دیگر است اما آیا می توانیم بدون آمار و منابع مستند این واقعیت را در متن پایان نامه یا مقاله یا ارائه خودمان بیاوریم؟!! بنابراین نیاز است که از منابع معتبر استفاده کنیم.

مطلبی که در ادامه می آید می تواند برای دانشجویان علاقمند به موضوعات مربوط به موتورهای کاوش و رفتار اطلاعاتی کاربران کاربردی باشد چرا که در بسیاری موارد لازم است از منبع یا منابعی آمارهای مستند این حوزه را استخراج کنند.

Statista نام یک استارت آپ در کشور آلمان است که به واسطه فعالیت هایش از سال 2008 تا کنون برنده جوایز متعددی در این حوزه شده است.

پلتفرم Statista حاوی اطلاعات، آمار، اینفوگرافیک، نمودارها و گراف های متنوع در مورد استفاده از موتورهای جستجو، رفتارهای کاربران، کلیدواژه های جستجو شده و موراد متعدد دیگر در کشورهای مختلف است. نحوه تحلیل و تنوع و روزآمدی آمارها و اطلاعات ارائه شده در این پلتفرم  برای صاحبان کسب و کارهای آنلاین و  همچنین محققان خصوصا در حوزه رفتار اطلاعاتی کاربران و موتورها و ابزارهای کاوش در اینترنت ارزشمند است.

بجز از این پایگاه وبسایت های دیگری هم از جمله Alexa و Searchenginewatch  در این حوزه فعالیت می کنند.

لینک مربوط به صفحه اصلی این پایگاه :

https://www.statista.com/

  • هدی هماوندی