حضور استاد نوش آفرین انصاری در برنامه زنده باد زندگی
سومین روز از هفته کتاب و کتاب‌خوانی امسال، روز ویژه‌ای برای ما اهالی کتابداری و دانش شناسی بود، به این دلیل که مقارن با ساعت 24 بامداد و از شبکۀ دوم سیما (برنامه زنده‌باد زندگی) لذت دیدار و استفاده از محضر پیشکسوتی از خانواده بزرگ و محجوب و گاهی مظلوم کتابداری را در قاب تلویزیون داشتیم. پیشکسوتی که در این برنامه با عنوان مادر کتابداری ایران از ایشان نام‌برده شد و با کلام شیرین و همه‌فهم خود بار دیگر به اعتبار این رشته و اهالی‌اش افزود کسی نبود جز استاد نوش‌آفرین انصاری. خلاصۀ گفتگوی ایشان را در ادامه خواهیم خواند.
مجری این برنامه گفتگوی خود را با اشاره به بیوگرافی مختصری از ایشان و اشاره به اینکه استاد در سال 1318 در هندوستان به دنیا آمدند و پرسش از علت زندگی ایشان در این کشور، همچنین ادامه تحصیل ایشان در سوئیس و کانادا آغاز کرد. در ادامه به این اشاره شد که استاد کتابداری را تا مرحلۀ دکترا و دفاع از پایان‌نامه ادامه دادند که به دلایلی ناتمام ماند و هم‌اکنون ایشان دبیر شورای کتاب کودک هستند. ادامه گفتگو را به‌صورت پرسش (که از سوی مجری برنامه طرح شدند) و پاسخ طرح می‌کنم:
آیا کتابدار فردی است اهل معرفت یا مهارت یا هردو؟
استاد انصاری: هر دو را باید داشته باشد و اگر هرکدام را در تعادل باهم نگه ندارد متضرر خواهد شد. چون در معرفت اخلاق هست و اخلاق هم برای هدایت مهارت بسیار مهم است.
کسانی هستند که کتابخانۀ شخصی دارند کتابدار نبوده‌اند و کتابداری نمی‌دانند اما یک‌عمر کتابداری کرده‌اند و کسانی هستند که کتابدارند اما حتی به‌اندازه چند کتاب هم از کتابخانه خودشان نمی‌دانند حد اعتدال و میانه کجاست؟
استاد انصاری: اگر کتابدار عاشق کارش باشد کتابداری درجه‌یک خواهد بود و اگر آن شخص کتاب دوست غیر کتابدار هم عاشقانه به کارش بپردازد کتابداری تجربی خواهد بود، اما چه بسیار افرادی که شاهد بودم کتاب‌های زیادی اندوخته‌اند اما نحوۀ تنظیم و طبقه‌بندی و در اختیار گذاشتن این اندوخته را به جامعه به نحو مناسب، نمی‌دانستند. دانش کتابداری اطلاعات بسیار دقیقی می‌دهد که کتاب دوستان بدان مسلط نمی‌شوند مگر اینکه با کتابداران تعامل و مشورت کنند و در ایران هم کم نیستند افراد کتاب دوستی که با کمک کتابداران حرفه‌ای کتابخانه‌های بزرگ برپا کردند.
پس پی بردیم که کتابداری یک دانش است اگرچه بسیاری افراد همچون من از اهمیت، ارزش و کارکرد آن غافل‌اند، اقرار می‌کنم که از روزگار دانش‌آموزی تصور من این بود که کتابدار کسی است که موفق به رفتن به رشتۀ مطلوبی نشده و درنهایت به کتابداری روی آورده و بعدها تبدیل به کارمندی نه‌چندان فعال‌شده، نگرانی من از این است که چرا سه ضلع مثلث کتاب، کتابدار و مردم علاقه‌مند به مطالعه به هم نمی‌رسند؟
استاد: این مسئله در همه جای جهان اتفاق می‌افتد و باید دید به کتابدار در کتابخانه چه موقعیت، امکانات و ارزش و چه میزان آزادی عمل در برقراری ارتباط با مخاطبان داده می‌شود و برای خلاقیت چه میزان ارزش قائلیم؟ بنیان کتابداری بحث ارتباط است. در ادامه استاد برای آنچه گفته‌اند بخش مرجع را به‌عنوان نمونه مثال زدند و کارکردهای آن را به زبانی ساده توضیح دادند.
پس‌ازآن مجری اذعان کرد که دیدش نسبت به کتابداری اصلاح‌شده و تصورش (به نمایندگی از برخی افراد در جامعه هم که چنین پنداشت هایی دارند) در اینکه کتابخانه را انبار و یا بایگانی از کتب می‌دانسته تغییر کرده است و اینک کتابخانه را طبق تعریف استاد مجموعه‌ای پویا و مبتنی بر نیازهای جامعه تلقی می‌کند!
آیا کتابخانه‌ای پویا با این مشخصه‌های مطلوب وجود دارد؟
استاد انصاری: بله مثلاً کتابخانه ملی، کتابخانه عمومی حسینه ارشاد که میز مرجع بسیار خوبی دارند و یا کتابخانه تحقیقاتی خاص ادبیات کودکان در شورای کتاب کودک نمونه‌هایی ازاین‌دست هستند. ایشان در ادامه اشاره کردند که برای خواندن باید پرسش ایجاد شود و نشانی کتاب را یک کتابخانه با مجموعۀ خوب و کتابدار می‌دهند.
در ادامه مجری خطاب به استاد اشاره کرد که از کلام شما دانستم کتابداری یک مهارت اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان در جامعه کتاب و کتاب‌خوانی داشت و کتابدار نداشت و کتابدار یعنی کتاب‌شناس، کتاب‌خوان و کتاب دان.
سپس استاد انصاری به مسئله مطالعه در جامعه و اینکه افراد اغلب کتاب‌های درسی را مطالعه می‌کنند و مطالعات آن‌ها در سایر حوزه‌ها کم است، همچنین اینکه در نظام آموزش‌وپرورش ما کتاب بیشتر به حیطۀ کتاب‌های درسی محدود می‌شوند لزوم آشنایی کودکان با ادبیات مخصوصشان از همان سنین پایین اشاره شد که یکی از راههای ترویج مطالعه است. به‌علاوه ایشان ذکر کردند که فرهنگ‌ها و دانشنامه‌های خاص کودکان به فرهنگ مطالعه و پاس داشت زبان فارسی کمک شایانی می‌کنند و اینکه جامعه‌ای کتاب‌خوان می‌شود که در روند کتاب‌خوانی افراد آن گسست وجود نداشته باشد یعنی فرد از زمان مهدکودک تا زمان بزرگ‌سالی کتابخانه‌هایی با محتوای متناسب با سنش داشته باشد.
در ادامه استاد انصاری فرهنگنامه کودک و نوجوان (از شورای کتاب کودک)، اثر ده‌جلدی تاریخ ادبیات کودکان و... را معرفی و به خانم توران میرهادی نیز به‌عنوان پایه‌گذار شورای کتاب کودک اشاره نمودند.
علاج درد سطح پایین مطالعه در جامعۀ ما چیست؟
استاد انصاری: توقع از دولت برای داشتن کتابخانه‌های خوب و توقع از سایر نهادها به یک‌طرف و نقش مهمی که مادران در بنیان نهادن عادت به مطالعه دارند در سویی دیگر است و به خانه کتابدار و شورای کتاب اشاره کردند که می‌تواند در این امر مادران را یاری کرده و مطالعه به هدف لذت را ترویج دهد و طرح‌های مختلف آن را معرفی کردند و احترام جهان به آثار ارزشمند ادبیات کودکان ایران و نویسندگان آن را یادآور شدند.
با آرزوی سلامتی برای استاد نوش‌آفرین انصاری و همۀ اساتید دلسوز
